Chociaż od zmiany zasad postępowania przy przyznawaniu świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej w okresie oczekiwania przez klienta na orzeczenie o stopniu niepełnosprawności minęło ponad dwa lata (zmiany weszły w życie 1 stycznia 2017 r.), to w dalszym ciągu w praktyce stosowanie przepisów art. 106 ust. 7–11 ustawy o pomocy społecznej przez OPS-y budzi wątpliwości co do prawidłowości przyjętych rozwiązań.
Autor: Sylwia Juźwiak
Prawnik, absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego. Konsultant jednostek sektora finansów publicznych, w tym ośrodków pomocy społecznej.
Osoby osadzone w zakładach karnych oraz tymczasowo aresztowane z mocy przepisów art. 13 ustawy o pomocy społecznej tracą prawo do objęcia pomocą społeczną. Placówki, w których są umieszczone, zapewniają im bowiem utrzymanie na koszt państwa, zatem w tym zakresie nie znajdują się one w sytuacji uniemożliwiającej zaspokojenie niezbędnych potrzeb, która jest warunkiem koniecznym do otrzymania pomocy po myśli przepisów art. 2 ust. 1 i 3 ust. 1 tej ustawy.
Obowiązujący od 1 czerwca 2018 r. rządowy program „Dobry start” realizowany jest obecnie na podstawie uchwały nr 80 Rady Ministrów z dnia 30 maja 2018 r. w sprawie ustanowienia rządowego programu „Dobry start” (M. P. poz. 514) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia1 czerwca 2018 r. w sprawie szczegółowych warunków realizacji rządowego programu „Dobry start” (Dz. U., poz. 1061). W dniu 29 kwietnia br. na stronie rządowego Centrum Legislacji zamieszczony został projekt ustawy, która ma zastąpić dotychczasową podstawę prawną do świadczenia 300+.
Pracownicy socjalni, asystenci rodziny, opiekunki, ale także i kierownicy jednostek często spotykają się z klientem roszczeniowym, agresywnym czy z zaburzeniami psychicznymi. Umiejętność radzenia sobie z takimi sytuacjami kryzysowymi to duża sztuka. Jednak większą sztuką jest zapewnić pracownikom bezpieczeństwo w każdej takiej sytuacji.
Rząd zapowiedział rozszerzenie programu Rodzina 500+ i przyznanie świadczenia także na pierwsze dziecko. Co 500+ na każde dziecko oznacza dla OPS i jakie inne zmiany zostaną wprowadzone wraz z nowelizacją przepisów?
Rodzinny wywiad środowiskowy to najważniejszy dowód w postępowaniach o przyznanie świadczeń z pomocy społecznej. Ponieważ ma on charakter dokumentu urzędowego, powinien być sporządzany tylko wtedy, gdy przepisy nakazują przeprowadzenie takiego dowodu.
Od chwili gdy w listopadzie 2018 r. do Sejmu wpłynął prezydencki projekt ustawy o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych1, nie milkną dyskusje na temat plusów i minusów tego projektu. I słusznie, ponieważ jest to pierwsza od lat próba podjęcia działań w celu usprawnienia systemu świadczenia usług społecznych.
Od kierowników jednostek organizacyjnych pomocy społecznej wymaga się bardzo wiele – oczekuje się, że będzie spokój i klienci pomocy społecznej nie będą absorbować włodarzy gminy (wymagania władz), że ludzie będą mieli zaspokojone potrzeby, nawet bez minimalnego wkładu własnego (oczekiwanie mieszkańców), że praca będzie dobrze zorganizowana, a zarobki do niej adekwatne (oczekiwanie pracowników). Te wszystkie oczekiwania należy zderzyć jeszcze z niewystarczającymi środkami finansowymi oraz świadomością, że jeśli coś się zdarzy złego, to media zaczną od pytania – „gdzie była pomoc społeczna?”.
Od chwili gdy w lipcu 2017 roku weszła w życie nowelizacja art. 110a ustawy o pomocy społecznej, należało oczekiwać, że MRPiPS będzie monitorować, jak z możliwości, którą dał zmieniony przepis, skorzystają OPS-y. Co prawda przepis ten zawiera sformułowanie, że w ramach struktury ośrodka może (co oznacza, że nie musi) zostać wyodrębniony zespół realizujący zadania w zakresie pracy socjalnej i zespół realizujący zadania w zakresie usług pomocy społecznej (czy też jeden zespół realizujący oba rodzaje zadań), ale w tym przypadku słowo „może” nie będzie raczej oznaczać dobrowolności.
Dowodem na to są choćby ministerialne „Rekomendacje w zakresie powołania zespołu do spraw pracy socjalnej i zespołu do spraw usług pomocy społecznej” z września 2017 r., które w miesiąc później zostały rozesłane do gmin.
Rozdział pracy socjalnej od obsługi administracyjnej jest od dawna postulowany przez środowisko pracowników socjalnych. Nadszedł czas, aby przestać się zastanawiać „czy” i odpowiedzieć na pytanie „jak” zwiększyć zakres świadczonej pracy socjalnej w ośrodkach pomocy społecznej.
Przywykliśmy już do tego, że każdy rok działalności instytucji przynosi zmiany przepisów – jedne wchodzą w życie już od początku roku, inne mają wydłużone vacatio legis. Do tego dochodzą jeszcze pojawiające się na stronach internetowych organów rządowych czy w mediach informacje o trwających pracach legislacyjnych, których efektem jest niemal zawsze kolejna nowelizacja aktów prawnych, na których opiera się działalność jednostek. Nie inaczej jest (i będzie) w bieżącym roku.