W postępowaniach o przyznanie świadczeń z pomocy społecznej niejednokrotnie spotykamy się z sytuacją, że w imieniu beneficjenta działa kurator. Istotne jest w takim wypadku ustalenie, z jakim kuratorem mamy do czynienia. Przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wymieniają bowiem kilka rodzajów kuratorów, których zakres działania jest zróżnicowany – w zależności od przesłanek jego ustanowienia, w tym przede wszystkim w zależności od celu, dla którego został powołany. To zróżnicowanie oznacza także odmienną pozycję kuratora w prowadzonym postępowaniu administracyjnym, a największy problem dla osób prowadzących postępowanie administracyjne sprawia zakres działania kuratora osoby ubezwłasnowolnionej częściowo i kuratora dla osoby niepełnosprawnej.
Autor: Sylwia Juźwiak
Prawnik, absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego. Konsultant jednostek sektora finansów publicznych, w tym ośrodków pomocy społecznej.
Chociaż przepisy art. 8 ustawy o pomocy społecznej wydają się jasne i nieskomplikowane, to w centralnej bazie orzeczeń sądów administracyjnych znajduje się ponad trzy tysiące orzeczeń, które właśnie ich dotyczą. Oznacza to, że interpretacja tych przepisów wcale nie jest jednoznaczna. Pracownikom socjalnym nastręcza trudności zwłaszcza to, jak wyliczyć dochód w przypadku otrzymywania przez beneficjentów nietypowych przychodów. W ostatnim – trzecim z kolei – artykule poświęconym zagadnieniu dochodu w pomocy społecznej, będzie mowa właśnie o takich nietypowych przypadkach.
Nowelizacja ustawy o pomocy społecznej wprowadza istotne zmiany, których część zacznie obowiązywać już od 1 listopada 2023 r.
Jak wskazano w pierwszej części rozważań, opublikowanej w lipcowym numerze DPS 2023 na temat dochodu, zawarte w art. 8 ustawy o pomocy społecznej regulacje dotyczące definicji dochodu i sposobu jego obliczania są normami bezwzględnie wiążącymi organ stosujący prawo i nie mogą być interpretowane życzeniowo, w kontekście doświadczenia życiowego, czy przez pryzmat zasad współżycia społecznego (por.: wyrok WSA w Bydgoszczy z dnia 12 kwietnia 2017 r., sygn. akt II SA/Bd 1514/16). Mimo tak rygorystycznego podejścia sądów administracyjnych do ustalania składników dochodu – dają one niekiedy w swoich wyrokach pewne wskazówki dotyczące tego, że jednak nie każde przysporzenie finansowe osoby czy rodziny należy rozpatrywać w kategoriach przychodu.
W lipcu br. uchwalono niezwykle ważną ustawę. Chociaż jej tytuł brzmi „ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw”, to w potocznej nomenklaturze określa się ją jako „ustawa Kamilka” i jest ona reakcją ustawodawcy na nieludzkie traktowanie dziecka przez jego matkę i ojczyma, w wyniku którego doszło do jego śmierci.
Definicja dochodu w pomocy społecznej jest rozbudowana i – pomimo szczegółowych regulacji art. 8 ustawy o pomocy społecznej – nieco niepełna. Wywołuje to dużo wątpliwości, które swój finał niejednokrotnie znajdują w interpretacji dokonywanej przez sądy administracyjne w indywidualnych sprawach.
W dniu 5 maja 2023 r. w Dzienniku Ustaw opublikowana została ustawa z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw (zwana dalej „ustawą zmieniającą”). I choć tytuł ustawy i jej zakres mogą wydawać się niekoniecznie związane z problematyką pomocy społecznej i świadczeń rodzinnych, to jednak właśnie m.in. do tych zagadnień odnoszą się zmiany innych aktów prawnych wprowadzone tą ustawą.
Po kilkunastu miesiącach konsultacji i prac legislacyjnych 9 marca 2023 r. uchwalona została ustawa o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2023 r., poz. 535). Nowelizacja opublikowana została w Dzienniku Ustaw w dniu 21 marca br. i zasadniczo wejdzie w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia, czyli 22 czerwca 2023 r.
Z ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów wynika, że nie tylko dłużnik alimentacyjny może stać się osobą zobowiązaną wobec funduszu alimentacyjnego. Może być nim także osoba uprawniona, która nienależnie pobrała świadczenia z funduszu.
Postępowanie o przyznanie świadczeń z funduszu alimentacyjnego prowadzone jest – podobnie jak każde inne postępowanie administracyjne – na podstawie przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego. Ustawa o pomocy osobom uprawnionym do alimentów wprowadza jednak pewne dodatkowe uregulowania, odmienne od tych kodeksowych, które muszą mieć na uwadze osoby upoważnione do prowadzenia tych postępowań.
Zaledwie kilka dni minęło od wejścia w życie nowelizacji ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, a do Sejmu wpłynął kolejny projekt, który – choć zasadniczo dotyczy postępowania karnego – to jednak zawiera propozycję zmian także i do tej ustawy i ma istotne znaczenie z punktu widzenia zadań asystenta rodziny.
Zgodnie z preambułą ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, konstytucyjna zasada pomocniczości nakłada na państwo obowiązek wspierania jedynie tych osób ubogich, które nie są w stanie samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb i nie otrzymują należnego im wsparcia od osób należących do kręgu zobowiązanych wobec nich do alimentacji. Takie osoby – po spełnieniu ustawowych przesłanek – otrzymują status osób uprawnionych.