W ostatnich latach kilkukrotnie podejmowano próby znowelizowania ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Jednak projekty przygotowanych zmian nie zostały sfinalizowane. Obecnie zaproponowana nowelizacja ma jednak szanse na uchwalenie. Jeśli zostanie ona przyjęta przez ustawodawcę, stanowić będzie duże wyzwanie dla jednostek realizujących zadania przede wszystkim z zakresu pieczy zastępczej i adopcji.
Autor: Sylwia Juźwiak
Prawnik, absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego. Konsultant jednostek sektora finansów publicznych, w tym ośrodków pomocy społecznej.
Działania wojenne wszczęte przez rosyjski reżim na terytorium Ukrainy, prowadzone z pogwałceniem wszelkich konwencji międzynarodowych oraz bez uzasadnionej przyczyny, wzbudziły w nas wszystkich szok i niedowierzanie, a także obawę przed naruszeniem integralności terytorium Polski. Jednak nasze odczucia bledną wobec tego, co przeżywają osoby zamieszkałe w Ukrainie i te, które uciekają za granicę przed wojną.
Ustawą z dnia 15 kwietnia 2021 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej i ustawy o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz ustawy o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. z 2021 r., poz. 803) znowelizowane zostały m.in. przepisy art. 8 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej, dotyczące obliczania dochodu beneficjentów pomocy społecznej. Przyznam, że nawet nie przyszło mi na myśl, że ta – wydawałoby się oczywista – zmiana wywoła tyle wątpliwości i dyskusji wśród pracowników socjalnych.
Podstawowym celem pomocy społecznej jest umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężania trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Szczególną kategorię osób potrzebujących tej pomocy stanowią matki z małoletnimi dziećmi i kobiety w ciąży, dotknięte przemocą lub znajdujące się w innej sytuacji kryzysowej. Dla nich ustawa o pomocy społecznej przewiduje możliwość skorzystania z dedykowanej im formy wsparcia, jakim jest schronienie i wsparcie w domach dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży.
Prezentujemy drugą część analizy projektu nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie.
Na stronach Rządowego Centrum Legislacji pod koniec września br. pojawił się projekt nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Analiza tego projektu prowadzi do ciekawych refleksji, które prezentujemy poniżej.
W sprawach o przyznanie świadczeń z pomocy społecznej najważniejszy element stanowią strona oraz organ właściwy do prowadzenia postępowania. W przypadku organu właściwego wyróżnić należy dwa rodzaje właściwości – właściwość rzeczową i właściwość miejscową. Zasady ustalania właściwości określa Kodeks postępowania administracyjnego, przepisy szczegółowe w tym zakresie – ustawa o pomocy społecznej.
Nowelizacja ustawy o pomocy społecznej, która weszła w życie 30 maja 2021 r., przyniosła długo oczekiwane przez pracowników socjalnych zmiany w zakresie ich uprawnień do awansu zawodowego. W nowych regulacjach przyjęto zasadę, że podstawą do uzyskania kolejnego stopnia awansu będzie – poza posiadaniem odpowiednich kwalifikacji – uzyskanie dwóch pozytywnych ocen okresowych. Pierwsza ocena pracowników socjalnych winna nastąpić w terminie 6 miesięcy od wejścia w życie ustawy nowelizującej, tj. do 30 listopada 2021 r.
W pomocy społecznej trudno jest opracować jednorodny wzorzec postępowania z klientem choćby dlatego, że każdy z nich dźwiga swój własny bagaż doświadczeń, prezentuje inne podejście do problemu, które sprawiło, że trafił do systemu pomocy trafił, każdy potrzebuje innego rodzaju wsparcia, a przy tym każdy ma inne oczekiwania wobec tego systemu. Pierwsze wrażenie, pierwszy kontakt z klientem są bardzo ważne. Jednak równie ważne jest to, co potem klient wraz z pracownikiem socjalnym wypracuje w ramach działań zmierzających do przezwyciężenia trudnej sytuacji życiowej.
Jedną z częściej pojawiających się nieprawidłowości stwierdzanych przez organy kontroli i nadzoru w protokołach kontroli jednostek samorządu terytorialnego w zakresie realizacji zadań wynikających z ustawy o pomocy społecznej, ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej czy też ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi jest naruszenie zasady ciągłości programów i strategii, a tym samym niezrealizowanie ustawowych zadań opracowywania tych dokumentów planistycznych na konkretne przedziały czasowe. Czy istnieje sposób, aby temu zaradzić?
O nowym rozporządzeniu w sprawie rodzinnego wywiadu środowiskowego wspominało się już od dłuższego czasu, projekt bowiem pojawił się na stronach Rządowego Centrum Legislacji w grudniu 2020 r. Po niewielkich poprawkach rozporządzenie jest już opublikowane (Dz.U. z 2021 r., poz. 893). Wydawałoby się, że w tym zakresie niewiele można zmienić, ale lektura nowych regulacji w niektórych obszarach prowadzi do bardzo interesujących spostrzeżeń.
W ostatnim czasie do sejmu wpłynęło kilka projektów ustaw, które z uwagi na zakres regulacji będą miały istotne znaczenie dla jednostek realizujących zadania z zakresu wsparcia rodzin. Propozycją nowelizacji objęte zostały m.in. ustawy: o świadczeniach rodzinnych, o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, jak również zasady realizacji programu „Dobry start”. Ponadto istotne zmiany zaproponowane zostały w ustawie o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem”.