Postępowanie o umieszczenie w domu pomocy społecznej odbywa się zasadniczo w dwóch trybach. Pierwszy z nich, na wniosek osoby zainteresowanej (zwany też dobrowolnym, tj. za jej wyraźną zgodą), uregulowany został w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j.: Dz. U. z 2019 r., poz. 1507 z późn. zm.) oraz rozporządzeniach wykonawczych do ustawy. Drugi, na podstawie orzeczenia sądu opiekuńczego (zwany też przymusowym, albowiem umieszczenie odbywa się bez zgody osoby umieszczanej), w oparciu o przepisy zawarte w ustawie z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (t.j.: Dz. U. z 2018 r., poz. 1878 z późn. zm.).