Nowelizacja ustawy o pomocy społecznej – istotne zmiany przepisów objętych nowelizacją z dnia 28 lipca 2023 r.

Ustawą z dnia 28 lipca 2023 r., ogłoszoną w Dzienniku Ustaw pod poz. 1693, znowelizowana została ustawa o pomocy społecznej. Większość zmienionych przepisów wejdzie w życie od 1 listopada 2023 r. Jednak kilka regulacji obowiązywać zacznie od początku 2024 r. – podwyższenie kwoty zasiłku stałego i przepisy o rejestrze zgłoszeń zdarzeń nadzwyczajnych. O ile część przyjętych rozwiązań znana była już od chwili pojawienia się projektu nowelizacji (o czym pisaliśmy już na łamach „Doradcy w Pomocy Społecznej” w lutym 2023 r.), o tyle kilka z nich – dodanych w późniejszym procesie legislacji – może zaskakiwać. Dlatego warto przyjrzeć się, co w najbliższym czasie czeka jednostki organizacyjne pomocy społecznej.

Praca socjalna w zakładach karnych

Jednym z takich zaskakujących rozwiązań jest wprowadzenie regulacji dotyczących świadczenia pracy socjalnej w zakładach karnych. Rozszerzony został art. 13 ustawy o pomocy społecznej. Dotychczasowa jego treść – zawieszenie prawa do pomocy społecznej osobie tymczasowo aresztowanej i pozbawienie tego prawa osoby odbywającej karę pozbawienia wolności w zakładzie karnym – uzupełniona została o jedno świadczenie, które będzie przysługiwać zarówno osobom odbywającym karę pozbawienia wolności, jak i tymczasowo aresztowanym.
Zgodnie z dodanymi do art. 13 ust. 3 i 4, praca socjalna może być świadczona na rzecz osoby, której pozostało nie więcej niż 3 miesiące do planowanego opuszczenia zakładu karnego albo aresztu śledczego. Praca socjalna będzie świadczona przez pracownika socjalnego zatrudnionego w zakładzie karnym, w areszcie śledczym lub w gminie właściwej miejscowo ze względu na deklarowane przez tę osobę miejsce jej zamieszkania (w przypadku osoby bezdomnej – w gminie ostatniego stałego zameldowania). Natomiast, zgodnie z art. 13 
ust. 5, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, na wniosek pracownika socjalnego gminy właściwej do świadczenia pracy socjalnej, pracownik socjalny gminy właściwej ze względu na miejsce położenia zakładu karnego lub aresztu śledczego jest obowiązany do udzielenia pomocy temu pracownikowi.

Podwyższenie kwoty zasiłku stałego

Jedną z najbardziej niespodziewanych zmian, które przyniosła nowelizacja, jest podwyższenie kwoty zasiłku stałego. Dotychczas przywykliśmy do tego, że podwyżki te następują co trzy lata na podstawie art. 9 ustawy i rozporządzenia w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej. Tymczasem ustawodawca bez powyższych procedur dokonał „ustawowej” podwyżki. Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami art. 37 ust. 2 i 3 ustawy, zasiłek stały ustala się w wysokości:

• w przypadku osoby samotnie gospodarującej – różnicy między kwotą stanowiącą 130% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby, z tym że kwota zasiłku nie może być wyższa niż 1000 zł miesięcznie; 
• w przypadku osoby w rodzinie – różnicy między kwotą stanowiącą 130% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie a dochodem na osobę w rodzinie, a kwota zasiłku stałego nie może być niższa niż 100 zł miesięcznie.
   

Zmiana wejdzie w życie od 1 stycznia 2024 r.
Przy okazji chciałam zwrócić uwagę na to, że wprowadzona zmiana wymusza zmianę aktualnie obowiązującego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 14 lipca 2021 r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, ponieważ zgodnie z § 1 pkt 2 lit. d tego rozporządzenia kwota maksymalna zasiłku stałego ustalona została w wysokości 719 zł.

Uproszczony rodzinny wywiad środowiskowy dla osób korzystających z ŚDS

Nowelizacja wprowadziła dwa istotne ułatwienia w zakresie sporządzania rodzinnego wywiadu środowiskowego i jego aktualizacji u osób korzystających z ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi.
Po pierwsze – w przypadku ubiegania się o uczestnictwo w ośrodku wsparcia dziennego pobytu oraz w razie kontynuacji tego świadczenia, w wywiadzie nie ustala się sytuacji dochodowej i majątkowej (wprowadzenie do art. 51b ustawy nowego zapisu ust. 2a). Jest to logiczne w kontekście tego, że po nowelizacji ustawy w 2021 r. ustawodawca zrezygnował z pobierania opłat za uczestnictwo w ośrodkach wsparcia typu dziennego dla osób z zaburzeniami psychicznymi.
Po drugie - zmienia się częstotliwość przeprowadzania aktualizacji wywiadów. Zgodnie z nową treścią art. 107 ust. 4 ustawy aktualizacja wywiadu dla osób korzystających z ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi, podobnie jak w przypadku osób przebywających w DPS-ach, ma być sporządzana nie rzadziej niż co 12 miesięcy (a nie co 6).
Uzupełnienie przepisów w zakresie dokumentów gromadzonych w związku z ustalaniem sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej osoby lub rodziny (art. 107 ust. 5b ustawy)
Do art. 107 ust. 5b wprowadzono dwie zmiany. Pierwsza ma charakter doprecyzowujący i dotyczy uzupełnienia pkt 7 o zwrot „kosztów uzyskania przychodu”. Jest...