Usługi opiekuńcze

W aktualnym stanie prawnym zasady przyznawania usług opiekuńczych regulują przepisy art. 50 ustawy o pomocy społecznej oraz rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 22 września 2005 r. w sprawie specjalistycznych usług opiekuńczych (Dz. U. Nr 189, poz. 1598 z późn. zm.). Z treści tych przepisów wynikają ustawowe wymogi dla przyznania tych świadczeń. Warto podkreślić (bo czasem w praktyce umyka to OPS-om), że usługi opiekuńcze wymieniane w art. 50 ustawy można podzielić na trzy typy: usługi opiekuńcze tzw. „zwykłe”, specjalistyczne usługi opiekuńcze i usługi specjalistyczne dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Usługi opiekuńcze „zwykłe” obejmują pomoc w zaspokajaniu codziennych potrzeb życiowych, opiekę higieniczną, zaleconą przez lekarza pielęgnację oraz, w miarę możliwości, zapewnienie kontaktów z otoczeniem. Specjalistyczne usługi opiekuńcze są to usługi dostosowane do szczególnych potrzeb wynikających z rodzaju schorzenia lub niepełnosprawności, świadczone przez osoby ze specjalistycznym przygotowaniem zawodowym. Organizowanie i świadczenie usług opiekuńczych i specjalistycznych usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania spoczywa na gminie, przy czym w odniesieniu do specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi jest to zadanie zlecone gminie z zakresu administracji rządowej (art. 18 ust. 1 pkt 3 ustawy). W pozostałym zakresie jest to zadanie własne gminy o charakterze obowiązkowym (art. 17 ust. 1 pkt 11 ustawy).

Do ustawowych przesłanek przyznania usług należy:

• spełnienie przez osobę ich wymagającą kryterium wieku, niepełnosprawności bądź innych przyczyn – dla osoby wymagającej usług opiekuńczych „zwykłych” bądź schorzenie lub niepełnosprawność – dla osoby wymagającej usług specjalistycznych;
• okoliczność, że osoba ta wymaga pomocy innych osób;
• pełnienie przez osobę objętą usługami definicji osoby samotnej (tj. w myśl art. 6 pkt 9, osobie samotnie gospodarującej, niepozostającej w związku małżeńskim i nieposiadającej wstępnych ani zstępnych) bądź w przypadku osoby posiadającej rodzinę – ustalenie, że rodzina, a także wspólnie niezamieszkujący małżonek, wstępni, zstępni nie mogą takiej pomocy zapewnić.

Z treści art. 50 ust. 1 ustawy wynika, że usługi dla osoby samotnej wymagającej pomocy innych osób mają, co do zasady, charakter obligatoryjny, to znaczy, że OPS musi je przyznać [świadczy o tym choćby sformułowanie „osobie samotnej (…) przysługuje pomoc w formie usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług opiekuńczych”]. Znajduje to odzwierciedlenie w orzecznictwie sądowym, zgodnie z którym: „przypadek przyznania usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług opiekuńczych, o którym mowa w art. 50 ust. 1 ustawy ma charakter obligatoryjny, co oznacza, że usługi te muszą być przyznane, w przypadku spełnienia ustawowych przesłanek, niemniej jednak decyzje w sprawie tych usług mają charakter uznaniowy zarówno w zakresie przyznania świadczenia, jak też w części odnoszącej się do okresu i miejsca świadczenia. Wyznacznikami ustalenia zakresu przyznania usługi są – z jednej strony – rozmiar potrzeb wnioskodawcy, a z drugiej strony – możliwości finansowe organów pomocy społecznej.” (wyrok WSA w Białymstoku z dnia 12 września 2013 r., sygn. akt: II SA/Bk 461/13). Z kolei przyznanie usłu...