Agresja wobec małych dzieci – rozpoznanie i przyczyny problemu

Pracownik socjalny lub asystent obserwuje rodzinę tylko przez określony czas, małe dzieci nie potrafią jeszcze opowiedzieć o swoim bólu, a dorośli klienci zazwyczaj ukrywają wszelkie ślady mogące świadczyć o obecnej w domu agresji. Istnieją jednak symptomy, na które warto zwrócić szczególną uwagę w trakcie kontaktu z rodziną, ponieważ mogą one wskazywać na doznawaną przez dziecko przemoc.

Rozpoznanie przemocy wobec małego dziecka

Objawy zespołu bitego dziecka to przede wszystkim widoczne na ciele dziecka stłuczenia, opuchlizny, oparzenia, rozcięcia, siniaki, blizny, ślady uderzeń przedmiotami czy krwawienia do siatkówki oka, a także obrażenia, które może stwierdzić lekarz, takie jak: uszkodzenia narządów wewnętrznych, pęknięcia organów, wewnętrzne krwotoki, pęknięcia i złamania kości i żeber, urazy głowy, wstrząśnienie mózgu itp. Wskutek bicia u dziecka pojawiają się również takie symptomy cielesne, jak: drżenia, bóle głowy i brzucha, zaburzenia gastryczne, choroby psychosomatyczne, arytmia serca, nietrzymanie moczu. Oprócz syndromu dziecka bitego wyróżniono zespół dziecka potrząsanego, który można stwierdzić u dzieci do ok. 18 miesiąca życia. Syndrom ten obejmuje różnego rodzaju obrażenia powstające na skutek potrząsania niemowlęciem przez osobę dorosłą. Do zachowań przemocowych wobec małych dzieci zaliczamy również głodzenie oraz różne przejawy zaniedbywania, np. zostawianie dziecka samego, niezmienianie pieluszki przez dłuższy czas, zaniechanie koniecznych wizyt lekarskich. Profesjonalista może więc zwrócić uwagę na nawracające problemy skórne dziecka w strefach „okołopieluszkowych”, zahamowanie wzrostu czy brak odpowiedniego leczenia.

Niepokój profesjonalisty może też wzbudzić wyjątkowo niespokojne zachowanie malucha, jego lękliwość, opóźnienia w rozwoju, skrajne wycofanie w kontaktach z dorosłymi, duża nadruchliwość itp. w połączeniu ze specyficznym zachowaniem rodziców, takim jak: unikanie rozmów o dziecku, niespójne lub nieprawdopodobne tłumaczenia występujących u dziecka siniaków, widoczny strach przed kontaktem ze specjalistami czy negatywna, niechętna lub wroga postawa wobec malucha. O problemach w rodzinie może świadczyć również izolowanie się klientów od reszty rodziny czy znajomych, a także wcześniejsze stosowanie przez rodziców przemocy (np. wobec dzieci z poprzedniego związku). W trakcie rozmów z klientami warto też zwrócić uwagę na ich przekonania dotyczące rodzicielstwa – im bardziej są nierealistyczne i nieadekwatne do możliwości dziecka, tym bardziej prawdopodobne jest, że młodym rodzicom będzie trudno poradzić sobie z wyzwaniami macierzyństwa czy ojcostwa.

Skutki maltretowania dzieci

Bicie, zaniedbywanie oraz inne formy znęcania się nad dziećmi mają ogromne konsekwencje dla ich zdrowia, rozwoju oraz przyszłego dorosłego życia. Z przeprowadzanych przez wiele lat badań naukowych wiemy, że u maltretowanych dzieci następują trwałe zmiany w strukturze mózgu, podobne jak obserwowane u weteranów wojen, nazywane zespołem stresu pourazowego. Bite maluchy przejawiają nadmierną reakcję na stres w postaci nagłych dźwięków, ruchów, a w szczególności nieadekwatnie reagują na niewerbalne sygnały świadczące o czyjejś złości. Wykształcają się u nich reakcje lękowe, nieadekwatnie silne do bodźca, a wysoki poziom hormonów stresu znacząco zakłóca rozwój w każdej praktycznie sferze – emocjonalnej, poznawczej, fizycznej. Cierpią na różnego rodzaju dolegliwości psychosomatyczne (bóle brzucha, głowy, częste zachorowania itp.), mogą być nadmiernie zmęczone, a także rozchwiane emocjonalnie. Badania wskazują również, że małe dzieci, nad którymi znęcają się opiekunowie, mają mniejszy iloraz inteligencji, mniejsze zdolności poznawcze, mniejsze umiejętności regulacji emocji i szy...