Charakterystyka zaburzeń psychicznych

Zaburzenia funkcjonowania klientów ośrodków pomocy społecznej dotyczą różnych obszarów:

• rozpoznawanie wewnętrznych stanów, np. uczuć i ich powiązania z wydarzeniami życiowymi,
• identyfikacja i zaspokajanie własnych potrzeb,
• sposoby nawiązywania, budowania i podtrzymywania relacji z innymi, np. związki z bliskimi (dziećmi, partnerem), ze znajomymi czy kolegami z pracy,
• ekspresja siebie i komunikowanie się z otoczeniem.

W niniejszym artykule przyjęto, iż określenie „zaburzenie psychiczne” jest specyficznym sposobem funkcjonowania jednostki, które utrudnia jej osiąganie satysfakcji życiowej bez szkody dla siebie samej i otoczenia, w którym żyje.

Podczas wywiadu i dalszych form kontaktu z klientem należy zwrócić uwagę na to, w jaki sposób osoba funkcjonuje w kontakcie z pracownikiem, jak opisuje swoje życie, wydarzenia, w których uczestniczyła, jakie nadaje znaczenia sytuacjom, własnym przeżyciom.

Na podstawie pewnych kryteriów można wnioskować, iż klient OPS może wykazywać pewnego rodzaju zaburzenia równowagi psychicznej:

1. Obserwowane cierpienie. W kontakcie z tą osobą jesteśmy w stanie dość szybko stwierdzić, iż doznaje ona jakiegoś cierpienia. Wyraz cierpienia jest widoczny na twarzy, w postawie.
2. Poważne trudności adaptacyjne. Jednostka nie jest w stanie osiągnąć celów umożliwiających jej harmonijne funkcjonowanie osobiste czy społeczne; osoba wykazuje poważne ograniczenia w realizacji zadań życiowych i zaspokajania swoich potrzeb.
3. Irracjonalność w zachowaniu. Zachowania osoby nie można potwierdzić, są sprzeczne z rzeczywistością.
4. Nieprzewidywalność i brak kontroli zachowania. W kontakcie z tą osobą wzrasta poziom napięcia, obaw; trudno przewidzieć jej następny ruch.
5. Niekonwencjonalność, nadmiarowość w zachowaniu. Zachowania wyraziste, odbiegające od ogólnych obyczajów, konwencji, zasad ogólnoprzyjętych w danych okolicznościach.
6. Naruszanie norm moralnych. Znacząca rozbieżność postawy jednostki z oczekiwaniami społecznymi, wyraźna nietypowość, naruszanie norm społecznych, która powoduje zagrożenie, szkody, zniszczenia.
7. Wywoływanie dyskomfortu u osób z zewnątrz. Objawiać się to może poczuciem skrępowania, silnego napięcia, obaw u pracownika socjalnego podczas kontaktu z daną osobą. Pracownik może mieć poczucie, iż klient narusza czy łamie immanentne zasady panujące w kontaktach międzyludzkich. 

Kiedy pracownik socjalny zidentyfikuje występowanie przytoczonych znaczących trudności łącznie, może postawić hipotezę o tym, iż klient wykazuje zaburzenia psychiczne. 

Zaburzenia i choroby psychiczne

Powszechnie przyjmuje się następujący podział zaburzeń i chorób psychicznych:

1. Zespoły kliniczne.

• Lęki, które przyjmują różnego rodzaju postaci. Osoba może z powodu silnego napięcia i przeżywania obaw/lęku wykazywać się albo obsesyjnym myśleniem i postępowaniem i/lub kompulsywnym myśleniem i działaniem. Znanym przykładem jest doświadczenie osoby, które w nieaktualnej nomenklaturze było opisywane jako „nerwica natręctw”. Innym przykładem zaburzeń związanych z lękiem są fobie, tj. silna obawa skojarzona z jakimś obiektem, którym może być przedmiot, zjawisko, przestrzeń, określona osoba itp. (np. lęk przed dużymi przestrzeniami, pająkami, strzykawkami). Ponadto znane są również takie rodzaje lęków, jak: lęk napadowy, lęk uogólniony. 
• Zaburzenia nastroju. Bardzo znanymi objawami są: depresja oraz zaburzenia afektywne dwubiegunowe (to nawracające zaburzenia, w których występują objawy znacznej poprawy nastroju, aż do stanów „ekstatycznych” i po okresie stabilizacji nastroju bądź od razu – stany znacznie obniżonego nastroju, aż do głębokich stanów depresyjnych) oraz stany dysfotyczne, stany depresyjne.
• Schizofrenia. Najbardziej charakterystycznymi objawami tej choroby są tak zwane „objawy wytwórcze”, to znaczy, osoba cierpi na urojenia (tj. myślenie oparte na fałszywych sądach i przekonaniach, nieadekwatne do rzeczywistości, np.: przekonanie o tym, że jest się prześladowanym przez swoje 3-miesięczne dziecko) i/lub nasilone omamy (np. osoba utrzymuje, iż widzi, jak z jej przedramienia wychodzą małe ludziki). Dodatkowo w funkcjonowaniu codz...