Praca socjalna z osobami starszymi

Proces starzenia kojarzy się między innymi z bólem, samotnością, brakiem radości z życia, ograniczoną decyzyjnością, brakiem poczucia bezpieczeństwa. Czy tak musi wyglądać życie osoby w podeszłym wieku? Na co ma wpływ pracownik socjalny? Jak pracownik socjalny może odnaleźć się w relacji z osobą starszą? Według statystyk, Polska jest krajem dotkniętym starością demograficzną. Udział w społeczeństwie osób powyżej 65. roku życia jest wyższy niż 7 procent. Ponadto, według danych GUS, obecna mediana wieku w Polsce oscyluje wokół 40 lat. Prognozy demograficzne wskazują, że Polska jest jednym z najszybciej starzejących się krajów Europy. Szacuje się, że do 2040 roku mediana wieku będzie wynosić 50 lat¹. Zaprezentowane dane pozwalają wywnioskować, że w kolejnych latach zapotrzebowanie na opiekunów osób starszych będzie jedynie wzrastać, co pozwala sądzić, że temat starzenia się jest istotną kwestią. Warto również mieć na uwadze fakt, że kontakt z osobami w podeszłym wieku nie musi dotyczyć jedynie pracy, ale również relacji rodzinnych, przyjacielskich i koleżeńskich. Poniżej przedstawionych zostało kilka fundamentalnych zasad, dzięki którym nie tylko naszą postawą nie skrzywdzimy, a będziemy w stanie pozytywnie wpływać na życie osób starszych. 

Cele i zadania pracy socjalnej z osobami starszymi 

Zagadnienia z zakresu definicji pracy socjalnej, obowiązków oraz kompetencji osób udzielających pomocy osobom starszym zostały wyczerpująco opisane w wielu pozycjach oraz omówione w trakcie szkoleń, dlatego podsumuję jedynie najistotniejsze kwestia, a osoby chcące zgłębić ten temat zapraszam do cytowanych źródeł bibliograficznych. 
W szerokim znaczeniu „praca socjalna może przyjąć postać działań o charakterze opiekuńczym, kompensacyjnym lub pomocowym. W każdym przypadku może i powinna ona być pracą socjalno-wychowawczą, zmierzającą do zapewnienia starszej osobie możliwości pełnego rozwoju.”² Najistotniejszymi celami pracy socjalnej z ludźmi starszymi według Ewy Kantowicz będą: 

1.         Utrzymanie samodzielności życiowej seniorów. 
2.         Zachowanie aktywności osób w starszym wieku. 
3.         Przygotowanie ludzi starszych do starości jako fazy życia.
4.         Zapobieganie osamotnieniu, izolacji społecznej, marginalizacji i wykluczeniu społecznemu osób starszych.
5.         Integracja społeczna ludzi starszych.
6.         Zapewnienie seniorom korzystnego środowiska życia.

Postępowanie według zasady złotego środka będzie istotną postawą we wszystkich, wyżej wymienionych celach, lecz w sposób szczególny reguła ta będzie ważna w kwestii samodzielności życiowej seniorów. Jednym ekstremum, na którym należy się skupić, jest znany w psychologii termin „wyuczonej bezradności”. W kontekście pracy z osobami starszymi będzie on oznaczał taką sytuację, w której senior przyzwyczaja się do „pomocy” na tyle, że samodzielnie nie podejmuje wysiłku, aby dbać o swoje potrzeby. Taki stan rzeczy jest sprzeczny z założeniami pracownika socjalnego, który powinien pomagać swoim podopiecznym w usamodzielnianiu się. Ponadto, wyuczona bezradność negatywnie wpływa na zdrowie psychiczne...