Praca socjalna na rzecz osób bezdomnych. Dlaczego jest taka trudna?

Wnioski z raportu NIK z 2019 r. – informacja o wynikach kontroli „Działania wspierające i aktywizujące osoby bezdomne” nie są optymistyczne: „działania podejmowane przez organy administracji rządowej, samorządowej oraz organizacje pozarządowe nie stanowią spójnego i skutecznego systemu, który zapewniałby wsparcie i aktywizację osób bezdomnych oraz prowadził do ich usamodzielnienia życiowego. Wprowadzane od 2016 r. rozwiązania, ukierunkowane na wzmacnianie aktywności społecznej tych osób, a docelowo wyjście z bezdomności i uzyskanie samodzielności życiowej, nie funkcjonowały prawidłowo”.

Osoby dotknięte kryzysem bezdomności to klienci wymagający bardzo wszechstronnych działań. Proponuję, byśmy zastanowili się, jak zwiększyć, tak nisko przez NIK ocenioną, skuteczność wsparcia. W czym można upatrywać bariery w skutecznym pomaganiu osobom bezdomnym?

W raporcie czytamy, że podmioty zobowiązane do zapobiegania bezdomności i bezpośredniego udzielania pomocy osobom bezdomnym skupiały się jedynie na zaspokajaniu ich podstawowych potrzeb życiowych. Wyniki kontroli wskazują, że każdemu potrzebującemu zapewniono schronienie, posiłek czy niezbędne ubranie, ale tylko jeden spośród 34 poddanych kontroli podmiotów w pełni realizował swoje zadania wynikające z przepisów prawa, w tym zmierzające do usamodzielnienia życiowego osób bezdomnych.

Oznacza to, że co do zasady ośrodki pomocy społecznej realizują zadania wynikające z zapisów art. 48 ustawy o pomocy społecznej, zgodnie z którym osoba lub rodzina ma prawo do schronienia, posiłku i niezbędnego ubrania, jeżeli jest tego pozbawiona. I należy uznać, że w większości przypadków pomoc dla tej grupy klientów jest skoncentrowania na zabezpieczeniu (i to czasowym) podstawowych potrzeb życiowych. Grupa ta bardzo rzadko jest jednak objęta wsparciem mającym na celu faktyczną zmianę ich sytuacji życiowej i wyjście z bezdomności.

Bariery

Jako podstawową barierę w skutecznej współpracy pomiędzy tymi podmiotami wskazano w raporcie zaburzony przepływ informacji. W pełni popieram tę tezę. Organizacje pozarządowe udzielające schronienia świadczyły usługi osobom bezdomnym jedynie według własnego rozpoznania ich potrzeb. Ośrodki pomocy społecznej nie przekazywały bowiem tym organizacjom wywiadów środowiskowych ani kontraktów socjalnych, tłumacząc to brakiem przepisów umożliwiających ich udostępnianie. Nie było także przepisów obligujących schroniska do realizowania postanowień zawartych w kontraktach socjalnych w czasie pobytu w nich osób bezdomnych.

Problemem wykazanym w raporcie jest również brak kompleksowej analizy skuteczności działań skierowanych do osób bezdomnych. Analizy takiej nie...