Narzędzia diagnostyczne w ocenie sytuacji dziecka

Nie jest to już wyłącznie osoba najbliższa, spokrewniona, spowinowacona z dzieckiem, pozostająca z nim we wspólnym gospodarstwie domowym, ale np. „przyszywany wujek”, czy inna osoba pozostająca obecnie lub w przeszłości we wspólnym pożyciu np. z matką dziecka (z zachowaniem warunku pełnoletności).
O ile identyfikowanie na poziomie kto może, a kto nie, być uznanym za osobę stosująca przemoc domową wydaje się już być czytelne dla Grup Diagnostyczno-Pomocowych i członków Zespołów Interdyscyplinarnych, z którymi miałem okazję współpracować szkoleniowo lub superwizyjnie, to identyfikowanie przemocy, której doznają dzieci, bywa dla osób pomagających dość niejasne. Z jednej strony znakomita część pracowników socjalnych i funkcjonariuszy Policji, kierując się intuicją lub wyraźnymi, jednoznacznymi zaobserwowanymi obrażeniami, identyfikuje trafnie, a z drugiej strony pozostaje część spraw, w których sytuacja, często zgłoszona anonimowo, bywa trudna do rozpoznania, niejasna albo pojawia się skłonność zakwalifikowania czynu opiekuna (lub innej osoby) jako „niewystarczająco wypełniającego” cechy przemocy domowej z powodu jego intencjonalności innej, niż przemoc.

Przemoc domowa a prawa dziecka

Przyjrzyjmy się zatem cechom opisanym w ustawie oraz możliwym do wystąpienia sytuacjom i potencjalnym aktom przemocy, jakich mogą doznać dzieci (pamiętając, że ustawa nie reguluje kwestii związanych z przemocą rówieśniczą!). Przemoc domowa jest jednorazowym albo powtarzającym się działaniem umyślnym (czyli zamierzonym) lub zaniechaniem działania, w którym mamy do czynienia z wykorzystaniem przewagi fizycznej, psychicznej lub ekonomicznej, i które narusza prawa lub dobra osobiste dziecka. W zakresie identyfikacji aktów przemocy domowej ustawa wymienia także obszary, na które szczególnie należy zwracać uwagę, między innymi narażenie na niebezpieczeństwo utraty życia, lub zdrowia, naruszenie godności, nietykalności cielesnej, wolności seksualnej, wzbudzania poczucia zagrożenia lub udręczenia. Przemoc, zgodnie z ustawą może być też stosowana z pominięciem kontaktu osobistego, a z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej1.
Podobnie, jak podczas prowadzonych szkoleń i superwizji miewam poczucie konieczności poruszania się po wielu gałęziach drzewa (interpretacje prawne, rozumienie społeczne, konkretne przypadki, wiele aspektów indywidualnych), tak teraz – podobnie: chciałbym rozwinąć nieco wątek praw i dóbr osobistych dziecka, podkreślając jednocześnie, że dziecko jest zawsze zależne od dorosłego (opiekuna) i niezależnie od tego, co robi i jak dotkliwie godziłoby to w osobę dorosłą, to za zachowanie agresywne, przemocowe jest odpowiedzialny dorosły. 
Dobra osobiste i prawa dziecka to pojemne obszary, jednak w aspekcie potencjalnego doświadczania przemocy głównymi wydają się: 

• prawo do ochrony życia, 
• wolność, 
• nietykalność osobista, 
• wolność od stosowania kar cielesnych, 
• prawo do ochrony życia prywatnego i decydowania o życiu osobistym, 
• wolność sumienia i religii, 
• wolność myśli, 
• prawo do uczestnictwa w życiu publicznym, 
• prawo do decydowania o sobie, 
• prawo do własności, 
• do pracy, 
• do godnego życia, 
• ochrony zdrowia, 
• prawo do nauki, 
• kultywowania tradycji rodzinnych, 
• do kultu po osobie bliskiej,2

przy jednoczesnym zachowaniu prawa rodziców do wykonywania ich władzy rodzicielskiej bez naruszania praw dziecka, lecz we współpracy z nimi i w roli rzeczników oraz strażników realizowania tych praw. 

Można zatem uznać, że już samo nieprzyjmowanie opieki rodzicielskiej lub jej patologiczne wypełnianie stawiające pod znakiem zapytania bezpieczeństwo dziecka, samo w sobie może być rozumian...