Jak unikać błędów przy opracowywaniu strategicznych programów rozwiązywania problemów społecznych

Po co strategie?

Dla formalności rozpocząć należy od rozważań dotyczących tego, dlaczego strategie są tworzone.
Po pierwsze – jest to wymóg prawa. Zgodnie z art. 16b ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, gmina i powiat opracowują strategię rozwiązywania problemów społecznych, a samorząd województwa strategię w zakresie polityki społecznej.
Warto przypomnieć zmiany, jakie zostały wprowadzone ostatnio do ustawy o pomocy społecznej, a zawarte są w zapisach art. 16b ust. 3: „Strategia, o której mowa w ust. 1, opracowana przez gminę i powiat określa usługi społeczne w zakresie, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 1–14 ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych, oraz zadania publiczne, o których mowa w art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2023 r. poz. 571), zlecane w trybach, o których mowa w tej ustawie”. Z uzasadnienia ustawy nowelizującej dotyczącego wprowadzenia tego zapisu wynika, że cyt.: „Istotnym obszarem funkcjonowania podmiotów ekonomii społecznej jest sfera usług społecznych. W celu zapewnienia odpowiedniego włączenia podmiotów ekonomii społecznej w realizację usług społecznych w ustawie przewidziano rozwiązania pozwalające lepiej zaplanować ten proces w jednostkach samorządu terytorialnego. Z tego względu w art. 69 pkt 1 ustawy zaproponowano uzupełnienie art. 16b ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2021 r. poz. 2268 z późn. zm.), regulującego zakres strategii rozwiązywania problemów społecznych. Pierwsza z wprowadzonych zmian (art. 16b ust. 2 pkt 1 zmienianej ustawy) dotyczy jednoznacznego wskazania, że diagnoza sytuacji społecznej będąca częścią strategii powinna obejmować m.in. ocenę potencjału podmiotów ekonomii społecznej w realizacji usług z zakresu, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 1–14 ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych. Drugim istotnym uzupełnieniem strategii będą informacje o zadaniach publicznych i usługach z zakresu, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 1–14 ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych, które zlecane będą podmiotom ekonomii społecznej w trybach przewidzianych w ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Dzięki temu współpraca samorządu z podmiotami ekonomii społecznej będzie ujęta w szerszy kontekst działań realizowanych w celu ograniczania problemów społecznych. Jednocześnie zapisy strategii będą także zobowiązaniem samorządu do podjęcia współpracy z sektorem ekonomii społecznej”. Zapisy dotyczące tak potencjału podmiotów ekonomii społecznej, jak i zlecania usług tym podmiotom, powinny zostać uwzględnione w pracach nad strategiami w przyszłości, ponieważ ustawodawca określił obowiązek uwzględnienia nowych wymogów dopiero w dokumentach, które będą tworzone. Takie podejście umożliwiają zapisy ustawy z dnia 5 sierpnia 2022 r. o ekonomii społecznej (art. 79): 
„Strategie rozwiązywania problemów społecznych oraz strategie w zakresie polityki społecznej opracowane na podstawie przepisów ustawy zmienianej w art. 71, w brzmieniu dotychczasowym, są realizowane przez okres, na który zostały opracowane”. Przy okazji zwracam uwagę na konieczność zachowania dużej czujności w obserwowaniu zmian wprowadzanych do ustawy o pomocy społecznej, gdyż powyższy zapis nie jest pierwszym, który wprowadza istotne zmiany w zapisach ustawy o pomocy społecznych „przy okazji” zmian wprowadzanych do innych aktów prawnych. Czyli strategie rozwiązywania problemów społecznych są opracowywane, bo taki jest nakaz prawny.
Po drugie – dobr...