Bezpieczeństwo pracowników socjalnych a praca z trudnym klientem

Brak definicji pojęcia „bezpieczeństwo pracownika socjalnego” w ustawie o pomocy społecznej zmusza do ustalenia naszej własnej definicji. Jak sądzę – warto, by w ośrodku pomocy społecznej istniało wspólne przekonanie o tym, co kryje się pod tym pojęciem. Ważnym elementem tej definicji powinno być (w mojej ocenie) przekonanie, że stworzenie odpowiednich, bezpiecznych warunków pracy jest obowiązkiem pracodawcy i powinno być elementem szacowania ryzyka w kontroli zarządczej.

Na początku przyjrzyjmy się, jak ochrona bezpieczeństwa pracownika socjalnego jest uwarunkowana zapisami prawa.

Artykuł 121 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej stanowi, że: „Pracownikowi socjalnemu przysługuje ochrona prawna przewidziana dla funkcjonariuszy publicznych”. Zapis taki oznacza, że pracownik socjalny, chociaż niebędący funkcjonariuszem publicznym w rozumieniu przepisów Kodeksu karnego, korzysta z ochrony prawnej przysługującej dla funkcjonariuszy publicznych. Rozwiązana te, przyjęte w ustawie o pomocy społecznej, umożliwiają zastosowanie regulacji zawartych w Kodeksie karnym, m.in. w zakresie uregulowanym w art. 226 k.k., zgodnie z którym:

• „1. Kto znieważa funkcjonariusza publicznego lub osobę do pomocy mu przybraną, podczas i w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
• 2. Jeżeli czyn określony w paragrafie 1 wywołało niewłaściwe zachowanie się funkcjonariusza lub osoby do pomocy mu przybranej, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia”.
   

Czym jest znieważenie?

Znieważenie pracownika socjalnego realizuje znamiona określone w art. 226 § 1 k.k. tylko wtedy, gdy zostało dokonane podczas i w związku z pełnieniem obowiązków służbowych. Oba warunki muszą być spełnione łącznie. Należy pamiętać, że pracownik socjalny wykonuje swoją pracę nie tylko w biurze, ale również w mieszkaniu klienta itp. Warto zaznaczyć, że pojęcie „obowiązki służbowe” jest szersze niż czynności służbowe. Znieważenie może przybrać postać np.:

• wypowiedzi słownej (posłużenie się wulgarnym słownictwem),
• gestu,
• rysunku (karykatura),
• symboli, znaku lub innego środka przekazu (fotografia),
• pisma, w tym również strony w internecie.
   

W przypadku gdy dojdzie do znieważenia, należy działać zgodnie z procedurą opracowaną w ośrodku pomocy społecznej i przyjętą zarządzeniem kierownika. Pragnę zauważyć, że moje rozważania dotyczą co prawda pracowników socjalnych, ale zasady bezpieczeństwa powinny być opracowane dla każdego pracownika ośrodka. Fakt, że ktoś pracuje jako asystent rodziny, pracownik realizacji czy opiekunka nie zmniejsza zagrożeń. Dodatkowo przytoczone przepisy dotyczą wprost pracowników socjalnych – uważam, że należy podjąć działania, by podobną ochronę prawo zapewniało innym pracownikom. Poniżej parę wskazań, co procedura taka powinna zawierać (o ile nie jest ona w OPS jeszcze ustalona).

• W pierwszej kolejności poinformuj o znieważeniu bezpośredniego przełożonego.
• Na miejscu zdarzenia powinni zostać ustaleni świadkowie zdarzenia. Ważne jest, aby zabezpieczyć ślady i dowody przestępstwa, np. zapis monitoringu.
• Informacja o zdarzeniu powinna zostać opisana (wiem, że to trudne, ale ważne).
• Pracodawca zawiadamia o zaistniałej sytuacji organy ścigania (art. 304 k.p.k.).
• Pamiętaj, że możesz skorzystać z pomocy wybranego przez siebie pełnomocnika oraz brać udział w czynnościach postępowania, np. przy przesłuchaniu świ...