Zatrudnienie pracowników socjalnych
– prawa i obowiązki

Przed wejściem w życie nowelizacji ustawy o pomocy społecznej, brak ustawowych regulacji gwarantujących uprawnienia i wzmożoną ochronę pracowników socjalnych miał być zrekompensowany w odrębnej ustawie o zawodzie pracownika socjalnego, której projekty były przygotowywane, uzgadniane ze związkami zawodowymi i środowiskiem zawodowym pracowników socjalnych. Ustawa ta nie została jednak w ostateczności uchwalona. W zamian niektóre z rozwiązań prawnych zawartych w projekcie ustawy zostały włączone do działu II, rozdziału 2 („Pracownicy socjalni”), określającego status pracowników socjalnych w obowiązującej ustawie o pomocy społecznej. Pomimo zgłaszania przez środowiska zawodowe postulatów związanych z koniecznością zapewnienia pracownikom socjalnym szczególnych przywilejów emerytalnych, nie zostali oni zaliczeni do grup zawodowych wymagających szczególnych uprawnień emerytalnych czy rentowych ze względu na zatrudnienie w szczególnych warunkach. Wyjątkiem jest regulacja Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przyznające uprawnienia emerytalne w niższym wieku emerytalnym pracownikom wykonującym pracę personelu placówek opieki społecznej, tj. „w domach pomocy społecznej dla nieuleczalnie i przewlekle chorych, umysłowo upośledzonych dorosłych i umysłowo niedorozwiniętych dzieci”.
Podobnie sformułowane, pomijające pracowników socjalnych, przepisy znalazły się także w obowiązującej ustawie o emeryturach pomostowych, wymieniającej w swym wykazie prac o szczególnym charakterze, stanowiącym Załącznik nr 2 do ustawy, prace personelu sprawującego opiekę nad mieszkańcami domów pomocy społecznej dla przewlekle psychicznie chorych, niepełnosprawnych intelektualnie dzieci i młodzieży lub dorosłych.

Szczególne uprawnienia pracownicze pracowników socjalnych

Do przywilejów mających na celu podniesienie znaczenia zawodu pracownika socjalnego zaliczyć należy dodatkowy urlop wypoczynkowy, przyznawany raz na dwa lata w wymiarze 10 dni roboczych. Przysługuje on jednak wyłącznie pracownikom socjalnym zatrudnionym w ośrodku pomocy społecznej lub powiatowym centrum pomocy rodzinie, zajmującym się pracą socjalną oraz przeprowadzaniem rodzinnych wywiadów środowiskowych. 

   WAŻNE

Należy wskazać, że nabycie prawa do dodatkowego urlopu wymaga zajmowania się zarówno wywiadami, jak i pracą socjalną przez pięć lat. Co ważne, przepisy nie uzależniają prawa do urlopu od wymiaru czasu spędzonego w terenie ani nie wskazują na konieczność zachowania określonej proporcji między pracą w terenie a innymi czynnościami wykonywanymi przez pracowników socjalnych. Jeśli więc pracownik socjalny zajmuje się pracą socjalną i wywiadami środowiskowymi, to niezależnie od tego, ile czasu zajmują mu te czynności, jest uprawniony do dodatkowego urlopu wypoczynkowego (w pełnym wymiarze). 

Z brzmienia przepisu wynika więc, że prawo do dodatkowego urlopu przysługuje nawet pracownikowi socjalnemu zatrudnionemu w niepełnym wymiarze czasu pracy.

Omawiane uprawnienie przysługuje pod warunkiem przepracowania nieprzerwanie i faktycznie co najmniej pięć lat. Ustawodawca nie wskazuje bezpośrednio miejsca zatrudnienia, toteż można przyjąć, że wystarczy wykonywanie pracy w ośrodku pomocy społecznej i powiatowym centrum pomocy rodzinie lub też kontynuacja zatrudnienia w obrębie obu tych instytucji. Przesłankę „nieprzerwanego i faktycznego zatrudnienia” należy rozumieć w ten sposób, że przerwą w zatrudnieniu nie będzie korzystanie z pracownika z urlopu wypoczynkowego i urlopów okolicznościowych – przeciwna interpretacja prowadziłaby do absurdu. W przypadku okresowego powierzenia pracowni...