Stres i wypalenie zawodowe w zawodzie pracownika socjalnego

Szukając definicji stresu, odnieść się można do tej zaproponowanej przez Lazarusa i Folkmana, według której stres to określona relacja między osobą a otoczeniem, która oceniana jest przez osobę jako obciążająca lub przekraczająca jej zasoby i zagrażająca jej dobrostanowi (Lazarus, Folkman, 1984). Nieco inaczej to, czym jest stres, tłumaczy Strelau, według którego pojęcie stresu oznacza stan, na który składają się silne negatywne emocje oraz towarzyszące im zmiany fizjologiczne i biochemiczne, przekraczające normalny (podstawowy) poziom pobudzenia. Źródło stresu to zakłócenie równowagi pomiędzy wymaganiami a możliwościami ich spełnienia (Strelau, 1996). Bardzo ważne wydaje się być tutaj rozróżnienie obiektywnych a subiektywnych wymagań oraz obiektywnych i subiektywnych możliwości. Mówiąc najogólniej oznacza to, że powodem stresu mogą być zarówno czynniki uważane za uniwersalne stresory ze względu na swoje obiektywne właściwości, jak i wymagania będące rezultatem indywidualnej oceny jednostki. Zatem nie zawsze to, co powoduje stres, jest obiektywnie dla jednostki trudne (biorąc pod uwagę jej umiejętności, zasoby itd.) – czasami jest takie jedynie w jej głowie.
Człowiek wobec stresu zazwyczaj nie jest obojętny. Można mówić o pewnej aktywności podejmowanej przez jednostkę w obliczu czynników powodujących stres. Aktywność ta określana jest w literaturze anglojęzycznej jako coping, zaś po polsku – radzenie sobie ze stresem. Radzenie sobie ze stresem to całość aktywności podejmowanych przez jednostkę w danej sytuacji, której towarzyszy zjawisko stresu. Uważa się, iż ludzie różnią się między sobą skłonnościami do posługiwania się określonego rodzaju strategiami radzenia sobie w sytuacjach stresowych i że są to różnice względnie stałe. Radzenie sobie ze stresem podzielić można kolejno na: zorientowane na zadanie, unikanie lub na emocje. W pierwszym przypadku celem podejmowanej aktywności jest rozwiązanie problemu bądź zmniejszenie jego wpływu (Endler, Parker, 1999). Radzenie sobie ze stresem skupione na unikaniu polega na dystansowaniu się jednostki od problemu za pomocą innych czynności, takich jak np. uzależnienia (Holahan, Moose, Schaefer, 1996). W przypadku stylu radzenia sobie zorientowanego na emocję, osoba podejmuje tylko takie aktywności, które łączą się z emocjami współwystępującymi z sytuacją stresową, to jest obwinianie się czy myślenie życzeniowe (Holahan i inni, 1996).

Metody radzenia sobie ze stresem

Stres, jak już wspomniano, jest zjawiskiem, którego nie da się uniknąć. Istnieją jednak metody umożliwiające radzenie sobie z nim, które w istotny sposób zwiększyć mogą komfort życia jednostki.

• Odpoczynek: niezwykle istotny element zarówno w radzeniu sobie ze stresem, jak i w profilaktyce stresu. Kiedy doświadczamy wielu napięć w pracy zawodowej, odpoczynek jest konieczny dla zachowania równowagi psychicznej i fizycznej. Przez odpoczynek nie rozumie się tylko bezczynnych form relaksu (jak sen, leżenie), ale przede wszystkim aktywne formy odpoczynku (jak uprawianie sportu, spacer, spotkanie z bliskimi osobami) – nie tylko obniża to napięcie, ale też sprawia, że cały cza...