Projektowane zmiany w ustawie o pomocy społecznej

W legislacyjnej poczekalni znajdują się obecnie dwa rządowe projekty nowelizacji ustawy o pomocy społecznej. Pierwszy z nich zgłoszony został już w lipcu 2022 r., drugi – 30 listopada 2022 r. Każdy z nich zawiera propozycje istotnych zmian w funkcjonowaniu i zakresie świadczonych usług przez domy pomocy społecznej. Jednak w tym ostatnim znalazło się znacznie więcej obszarów, które projektodawca zamierza zmienić. Część to zmiany kosmetyczne, doprecyzowujące, inne – to całkiem nowe rozwiązania, dotychczas niezawarte w ustawie.

Projekt z 7 lipca 2022 r.

Projekt nowelizacji ustawy o pomocy społecznej z 7 lipca 2022 r., zamieszczony na stronie RCL (https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12361751/katalog/12892766#12892766) zawiera propozycję zmian w zakresie usług świadczonych przez domy pomocy społecznej – rozszerzając ten zakres o wykonywanie działalności leczniczej. Zgodnie z tym projektem planuje się dodanie do ustawy art. 58a, zgodnie z którym dom pomocy społecznej może wykonywać działalność leczniczą na zasadach określonych w ustawie z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej, przy czym do średniomiesięcznego kosztu utrzymania w domu pomocy społecznej, o którym mowa w art. 6 pkt 15 ustawy, nie wlicza się kosztów utworzenia podmiotu leczniczego oraz wykonywania działalności leczniczej przez dom pomocy społecznej.
W konsekwencji także zmiana obejmie ustawę z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej, do której dodany zostanie art. 3 ust. 5 w brzmieniu: „Dom pomocy społecznej może wykonywać działalność leczniczą jako podmiot leczniczy, o którym mowa w art. 4, polegającą na udzielaniu swoim mieszkańcom ambulatoryjnych świadczeń zdrowotnych”.
Z uzasadnienia do tego projektu wynika, że proponowane rozwiązania mają na celu pełniejsze zintegrowanie funkcji pomocy społecznej z funkcjami opieki zdrowotnej, dzięki którym DPS będzie mógł bezpośrednio zapewnić opiekę zdrowotną swoim mieszkańcom poprzez umożliwienie udzielania ambulatoryjnych świadczeń zdrowotnych dla mieszkańców, którzy wymagają tych świadczeń.
Na gruncie aktualnie obowiązujących przepisów DPS jako jednostka organizacyjna pomocy społecznej, która zaspokaja podstawowe potrzeby bytowe oraz usługi wspomagające mieszkańców, nie ma obowiązku ani podstaw prawnych do świadczenia usług medycznych. Może natomiast pokrywać wydatki ponoszone na niezbędne usługi pielęgnacyjne w zakresie wykraczającym poza uprawnienia wynikające z przepisów o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
W wielu DPS-ach zatrudniane są pielęgniarki, bo uzasadnia i wymusza to stan mieszkańców, a ich wynagrodzenie poddane jest regulacjom ustawy o pracownikach samorządowych i rozporządzenia w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych. Ich zatrudnienie stanowi koszt funkcjonowania DPS-ów, co znajduje odzwierciedlenie w średnim miesięcznym koszcie utrzymania mieszkańca. Projektodawca zwrócił uwagę na to, że takie rozwiązanie nie dość, że powoduje obciążenie finansowe dla budżetów tych jednostek, to prowadzi do sytuacji, w której mieszkańcy DPS-ów płacą dwukrotnie za tę samą usługę: w ramach składki zdrowotnej oraz odpłatności za pobyt. Natomiast przyjęte rozwiązanie – po uzyskaniu przez DPS wpisu do rejestru podmiotów leczniczych – ma umożliwić finansowanie udzielonych świadczeń z NFZ.
Jakkolwiek intencję projektodawcy należy ocenić pozytywnie, to nie można pominąć pewnych negatywnych zjawisk, które mogą pojawić się w związku z tak ograniczonym zakresem regulacji.

• Po pierwsze (na co zwrócił uwagę Związek Powiatów Polskich – https://metropolie.pl/artykul/jak-sfinansowac-podwyzki-pielegniarkom-z-dps) uzyskanie przez DPS statusu podmiotu leczniczego spowoduje, że wszyscy pracownicy w nim zatrudnieni na stanowiskach medycznych podlegać będą regulacjom ustawy o minimalnym wynagrodzeniu w służbie zdrowia, niezależnie od tego, czy DPS ma zawarty kontrakt z NFZ. A to z kolei może spowodować roszczenia płacowe – nie tylko pielęgniarek, ale także fizjoterapeutów czy opiekunów medycznych. Samorząd może tych dodatkowych kosztów nie udźwignąć.
• Po drugie – i to jest obawa o stan zdrowia osób kierowanych do DPS-ów – wiele razy zwracałam uwagę na to, że szpitale usilnie „wypychają” pacjentów do DPS-ów, nawet jeśli potrzebują oni opieki medycznej. Wiele razy w swoich publikacjach wskazywałam na skalę Barthel, na którą powinniśmy zwracać uwagę na początku ścieżki proc...