Zasiłek pielęgnacyjny jako forma wsparcia osób z niepełnosprawnościami. Realizacja świadczenia a nieprawidłowości wynikające ze zbiegu świadczeń

Prowadząc rozważania na temat zasiłku pielęgnacyjnego jako formy wsparcia osób z niepełnosprawnościami, należy na wstępie przybliżyć pojęcie niepełnosprawności. W tym celu warto przywołać definicje niepełnosprawności wprowadzone przez Światową Organizacja Zdrowia (WHO) i uwzględniające stan zdrowia człowieka. 

• Niesprawność (impariment) rozumianą jako każda utrata sprawności lub nieprawidłowość w budowie czy funkcjonowaniu organizmu pod względem psychologicznym, psychofizycznym lub anatomicznym; 
• Niepełnosprawność (disability) rozumianą jako każde ograniczenie bądź niemożność (wynikające z niesprawności) prowadzenia aktywnego życia w sposób lub w zakresie uznawanym za typowy dla człowieka; 
• Ograniczenia w pełnieniu ról społecznych (handicap), czyli ułomność określonej osoby wynikającą z niesprawności lub niepełnosprawności, ograniczająca lub uniemożliwiająca pełną realizację roli społecznej odpowiadającej wiekowi, płci oraz zgodnej ze społecznymi i kulturowymi uwarunkowaniami1.
   

W polskim ustawodawstwie niepełnosprawność zdefiniowana jest w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych jako trwała lub okresowa niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w szczególności powodująca niezdolność do pracy2. Z kolei w orzecznictwie Sądu Najwyższego wyjaśnia się, że ustawodawca charakteryzuje niepełnosprawność za pomocą trzech elementów:

• biologicznego (zdrowotnego) w postaci naruszenia sprawności organizmu,
• społecznego, pojmowanego jako niezdolność do wypełniania ról społecznych,
• ekonomicznego (zawodowego), będącego szczególną postacią niezdolności do wypełniania ról społecznych, jaką jest niezdolność do pracy, przy czym nie chodzi o niezdolność do pracy w rozumieniu art. 12 u.e.r.f.u.s.3, lecz jako niezdolność do wykonywania zatrudnienia4. 
   

Z prawnego punktu widzenia niepełnosprawność rozumiana jest jako określona sytuacja społeczna, z której zaistnieniem wiąże się przyznanie określonego statusu osobom, które się w niej znajdują. Z kolei status ten obejmuje katalog uprawnień osób z niepełnosprawnością oraz obowiązków innych podmiotów względem tych osób, a ich realizacja ma na celu niwelowanie negatywnych skutków tej szczególnie trudnej sytuacji społecznej, jaką jest niepełnosprawność5. 

Formy wsparcia

W polskim systemie prawnym funkcjonują różne formy wsparcia osób z niepełnosprawnościami. Przeznaczone są one zarówno bezpośrednio dla osób z niepełnosprawnością, jak i dla ich opiekunów. 

Spośród wsparcia dla opiekunów osób z niepełnosprawnością należy wskazać m.in. na:

• świadczenie pielęgnacyjne, które według aktualnego stanu normatywnego stanowi wsparcie dla opiekunów osób do ukończenia 18. roku życia, legitymujących się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności lub orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji6.
• opiekę wytchnieniową, która stanowi rządowe wsparcie dla członków rodzin lub opiekunów sprawujących bezpośrednią opiekę nad dziećmi od ukończenia 2. roku życia do ukończenia 16. roku życia, legitymującymi się orzeczeniem o niepełnosprawności lub osobami z niepełnosprawnością posiadającymi orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczenie traktowane na równi z tym orzeczeniem, której celem jest umożliwienie tym osobom uzyskania doraźnej, czasowej pomocy w formie usługi opieki wytchnieniowej7.
• program „Pomoc w domu”, który jest formą pomocy świadczonej na rzecz opiekunó...