Praca socjalna z osobami uzależnionymi od substancji psychoaktywnych z wykorzystaniem genogramu

Dokładna liczba osób uzależnionych od alkoholu i narkotyków nie jest znana. Szacunki wskazują, że w Polsce uzależnienie od alkoholu jako zespołu objawów klinicznych (choroba) obejmuje populację 600 tysięcy osób. Z kolei osoby nadużywające alkoholu bez klinicznych objawów uzależnienia tworzą w Polsce populację około 2,5 mln ludzi. Liczba konsumentów narkotyków dotyczy około 300 tysięcy osób. Kryteria nadużywania spełnia blisko 100 tysięcy osób, z czego połowę stanowią osoby uzależnione (Moskalewicz, Kiejna, Wojtyniak, 2012). Ponadto w Polsce – podobnie jak w wielu innych krajach – mamy do czynienia z politoksykomanią – czyli zażywaniem kilku różnych substancji psychoaktywnych jednocześnie lub naprzemiennie.
Istotny jest fakt, że uzależnienie dotyka każdą grupę społeczną, bez względu na wiek, płeć, miejsce zamieszkania.
Czym zatem jest uzależnienie? Poniższe definicje oparte są na rekomendacjach Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (American Psychiatric Association – APA) i klasyfikacji DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, można się również spotkać z zapisem DSM-V) oraz Światowej Organizacji Zdrowia (World Health Organization – WHO) i klasyfikacji ICD-11 (International Classification of Diseases, czyli skrócona nazwa Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych – International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems).
Klasyfikacja zaburzeń psychicznych DSM-5 (opracowana przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne i opublikowana w 2013 roku) wskazuje na występowanie zaburzeń związanych z zażywaniem substancji psychoaktywnych, które we wcześniejszych edycjach klasyfikacji określano jako uzależnienie. Zaburzenia te definiowane są jako problematyczny wzorzec ich używania, prowadzący do klinicznie znaczącego upośledzenia funkcjonowania lub cierpienia. Klasyfikacja DSM-5 wyróżnia trzy stopnie nasilenia ciężkości zaburzeń związanych z zażywaniem substancji psychoaktywnych: łagodny, umiarkowany i ciężki (APA, 2013).
Klasyfikacja ICD-11 określa uzależnienie jako zaburzenie regulacji używania substancji psychoaktywnych powstające w wyniku powtarzającego się lub ciągłego używania tychże substancji. Cechą charakterystyczną uzależnienia jest pragnienie przyjmowania substancji lub grupy substancji psychoaktywnych (silny wewnętrzny popęd), które objawia się upośledzoną zdolnością kontrolowania używania substancji, jak również uporczywym używaniem, pomimo pojawienia się negatywnych następstw i szkód fizycznych oraz psychicznych. 
Warto pamiętać, że diagnoza uzależnienia zgodnie z kryteriami ICD-11 może być postawiona, jeżeli używanie substancji psychoaktywnych jest ciągłe (codzienne lub prawie codzienne) przez okres co najmniej trzech miesięcy.

Leczenie uzależnień

W Polsce wraz ze wzrostem liczby osób uzależnionych, rozwijają się różne formy leczenia ambulatoryjnego, dziennego i stacjonarnego. 
Leczenie w placówkach ambulatoryjnych nie wymaga skierowania od lekarza POZ. Strategią podstawową w poradni leczenia uzależnień jest kontrakt terapeutyczny. Osoba uzależniona zobowiązuje się w nim do trwania w abstynencji, uczestnictwa w spotkaniach z terapeutą oraz podjęcia określonych zadań powstałych w trakcie proc...