Nadużywanie przez młodzież substancji psychoaktywnych – aktualne trendy i wyzwania dla specjalistów

Choć wiele osób zdaje sobie sprawę, że nadużywanie substancji psychoaktywnych jest szkodliwe, świadomość tego, jak wielu aspektów dotyczą negatywne konsekwencje ich stosowania, szczególnie u młodzieży, wcale nie jest aż tak powszechna. Osoby, które mają bliższy kontakt ze szkodami powstałymi z powodu używania substancji przez młodzież, nieraz skupiają się na najtrudniejszych sytuacjach, takich jak wytworzenie się uzależnienia, i pomijają fakt, że nie tylko nadużywanie, ale w ogóle używanie substancji psychoaktywnych przez nastolatki ma negatywne konsekwencje i to w wielu wymiarach.
Stawia to przed osobami pracującymi zawodowo z nastolatkami i rodzinami szczególne zadania związane z dzieleniem się rzetelną wiedzą, prowadzeniem edukacji prozdrowotnej, jak również z niesieniem pomocy w zakresie radzenia sobie z używaniem i nadużywaniem substancji.
Celem niniejszego artykułu jest ukazanie istoty problemu nadużywania substancji psychoaktywnych przez młodzież, wyzwań, przed jakimi stają psycholodzy i psychoterapeuci pracujący z młodzieżą doświadczającą trudności oraz możliwych działań na rzecz sprostania owym wyzwaniom.

Aktualny kontekst używania substancji psychoaktywnych przez młodzież

Powszechność sięgania po substancje psychoaktywne wśród młodzieży jest ogromna. Badania dotyczące używania i nadużywania substancji, zarówno polskie jak i światowe, pokazują, że problem używania przez młodzież substancji psychoaktywnych nieustannie budzi troskę specjalistów i wychowawców.
W badaniach HBSC 2021/22 prowadzonych w Polsce przez Instytut Matki i Dziecka w Warszawie (Dzielska i Okulicz-Kozaryn, 2023) do picia alkoholu co najmniej raz w życiu przyznało się 85% siedemnastolatków. Tytoniu próbowało 24,7% piętnastolatków, e-papierosów 33%, zaś marihuany 21,9% piętnastoletnich chłopców i 13,4% dziewcząt. W grupie siedemnastolatków statystyki te są jeszcze wyższe.
Badania CBOS dotyczące używania przez młodzież substancji innych niż alkohol czy papierosy umiejscawiają na pierwszym miejscu marihuanę lub haszysz, na drugim leki uspokajające i nasenne. Coraz częściej substancje są mieszane lub używane naprzemiennie (Grabowska i Gwiazda, 2018).
Poza Polską sytuacja jawi się w jeszcze bardziej ponurych barwach. Najnowszy Europejski raport narkotykowy (EMCDDA, 2023) wśród trendów dotyczących używania nielegalnych substancji, także przez młodzież, wymienia łatwą dostępność, wszechobecność, mieszanie i zażywanie różnych substancji, niewystarczającą dostępność skutecznych form informacji, profilaktyki i pomocy. Przypomina się w nim o wpływie niedawno zakończonej akcji ograniczającej rozprzestrzenianie się choroby zakaźnej, jak i o wpływie wojny w Ukrainie.
Szczególną troskę budzi coraz szersze stosowanie produktów z konopi indyjskich i sprzyjające mu regulacje prawne. Nie mniejsze obawy budzi rosnące zainteresowanie medycznym zastosowaniem psychodelików i ketaminy.
Wśród zagrażających trendów ra...