Grupy wsparcia i wsparcie społeczne w terapii uzależnień

Wpływ na sposób poszukiwania pomocy mają różnice indywidualne w zakresie potrzeby wsparcia, mobilizacji czy gotowości na przyjęcie pomocy. Grupy wsparcia w Polsce działają od wielu lat, choć dopiero w ostatnim okresie stają się bardziej popularne. Spotyka się je zarówno w obszarze ruchu samopomocowego, jak i w obszarze profesjonalnym. Grupa wsparcia to jedna z form pomocy psychologicznej. Tworzą ją równoprawni uczestnicy, spotykający się w celu wzajemnego zapewnienia pomocy i oparcia, radzenia sobie z problemami, doskonalenia psychologicznego funkcjonowania i zwiększania skuteczności własnych działań. Źródłem tej pomocy jest wzajemny wysiłek, umiejętności i wiedza członków, często o podobnych kolejach losu i doświadczeniach życiowych.

Grupy wsparcia charakteryzuje również to, że łączą osoby o podobnym profilu trudności. Spotkania odbywają się w kontakcie bezpośrednim z ustaloną wcześniej częstością bądź w przestrzeni wirtualnej. W obu członkowie świadczą sobie wzajemną, różnorodną pomoc, zazwyczaj nieprofesjonalnie. Grupy tworzą się w oparciu o rodzaj wspólnego doświadczenia, jakąś obciążającą społecznie lub psychicznie cechę. Mogą to być przykładowo grupy dla opiekunów osób chorujących na demencję, pomagające uporać się z obciążeniem emocjonalnym albo grupy wsparcia dla młodych rodziców chcących lepszego funkcjonowania w relacji z dzieckiem. Pomoc udzielana jest w formie wzajemnego dzielenia się pożytecznymi informacjami, udzielania porad, relacjonowania własnych doświadczeń związanych z danym problemem, nawiązywania nowych kontaktów i relacji społecznych, słuchania i akceptacji doświadczeń innych.

Nie ma dokładnych danych dotyczących początku funkcjonowania grup wsparcia. Umownie przyjmuje się, że tego rodzaju pomoc zapoczątkował bostoński internista Joseph Pratt, który na przełomie XIX i XX wieku organizował spotkania grupowe dla osób chorujących na gruźlicę, podczas których edukował i leczył uczestników. Wielu pacjentów było zbyt ubogich, aby pozwolić sobie na leczenia prywatne, wielu z nich zostało napiętnowanych i tym samym wykluczonych społecznie, pozbawianych minimalnej nawet szansy na zmianę. Pratt organizował dla nich spotkania cotygodniowe, w grupie liczącej 20–30 osób. Jego działania dały początek grupowym formom pomocy, takim jak psychoterapia grupowa czy formalne i nieformalne grupy wsparcia dla osób borykających się z podobnymi problemami. Ludzie powszechnie potrzebują spójnego, wspierającego doświadczenia grupowego. Pozwala ono przełamać poczucie osamotnienia i uzyskać satysfakcję w obszarze kontaktu z realnymi osobami doświadczającymi podobnego cierpienia. 

Ta teza potwierdziła się we wszystkich współprowadzonych przeze mnie przez kilka lat grupach wsparcia. Na koniec zdecydowana większość uczestników twierdziła, że najważniejsze było zmniejszenie poczucia osamotnienia w związku z doświadczeniem kryzysowym.

Jedna z uczestniczek grupy wsparcia napisała: Przychodząc tutaj nie miałam żadnej nadziei, myślałam, że jestem sama, że nikt nie zrozumie, jak cierpię i jak to boli. Wszyscy traktowali mnie jakbym była trędowata, ale tu dowiedziałam się, że są inne matki, które cierpią jak ja. To było dla mnie najważniejsze. To, że nie jestem sama i że mogę o tym mówić bez wstydu i poczucia winy. 

Spotkania grupowe pozwalają przeżyć izolację społeczną tak dotkliwą dla osób osieroconych. Dają poczucie uniwersalności przeżyć oraz wsparcie, gdy zaczynają zastanawiać się nad czekającymi ich zmianami i zupełnie zmienionym kształtem przyszłości.

O wsparciu społecznym

Wsparcie społeczne wywodzi się z nurtu praktycznego. Wracając do doktora Pratta i jego działań – można określić wsparcie społeczne jako pomoc, która jest dostępna dla osoby osamotnionej w kryzysowej sytuacji poprzez zaspokojenie jej podstawowych potrzeb. W kontekście tematyki grup wsparcia, samo wsparcie społeczne należy rozumieć głównie z perspektywy sytuacji trudnej, stresującej czy kryzysowej, mimo że zasoby wsparciowe istnieją niezależnie od sytuacji trudnej i rozwijają się w toku całego cyklu życia człowieka. Wsparcie społeczne odpowiada na potrzeby, które są konsekwencją stresowych wydarzeń, takich jak żałoba, kryzys zawodowy, bezrobocie czy ch...