Zaburzenia psychiczne – jak je rozpoznać?

W medycynie somatycznej kryteria zdrowia i choroby są bardziej oczywiste – za objaw choroby uznajemy najczęściej nieprawidłowość anatomiczną lub funkcjonalną, potwierdzoną w badaniu przedmiotowym, laboratoryjnym, neuroobrazowym. W psychiatrii granice normy i patologii nigdy nie były uniwersalne. Już w 1934 roku Ruth Benedict w klasycznej pracy Wzory kultury wyraziła pogląd, że to, co uznaje się za normę w jednej kulturze, może być uważane za odchylenie w innej. Wnioski oparła na prowadzonych przez siebie badaniach i obserwacji plemion Ameryki Północnej, dzięki którym wraz z Margaret Mead uważana jest za twórcę antropologii kulturowej.
Wybitny polski psychiatra, profesor Kazimierz Dąbrowski, w książce W poszukiwaniu zdrowia psychicznego przytacza kilka poglądów na to, czym jest norma i kim jest człowiek normalny. Jednym z nich jest zdanie Williama Glassera, że człowiek normalny to taki, którego „ja” działa bez zakłóceń, dając zaspokojenie zarówno podstawowych, jak i bardziej pochodnych potrzeb, co w rezultacie daje mu zadowolenie i zwiększa szanse na przeżycie. Z kolei R.J. Sutherland twierdzi, że zjawiskiem normalnym jest integracja funkcji, a człowieka zdrowego charakteryzuje równowaga i poczucie pewności. Według H.A. Bowmana normalna, zdrowa osoba dorosła jest zdolna do pracy, bycia częścią grupy, kontaktu ze światem społecznym i "wyższą rzeczywistością", posiada zaufanie do siebie, realistyczny stosunek do rzeczywistości i zwraca się raczej ku przyszłości, niż przeszłości. Przywołuje to na myśl klasyczne zdanie Freuda, który zapytany, co jego zdaniem osoba normalna powinna robić, odpowiedział: „Kochać i pracować”. 

Między normą a patologią 

Kontrowersje wokół pojęć zdrowia i choroby skłoniły grupę badaczy z Davidem Rosenhanem na czele do przeprowadzenia eksperymentu, który przeszedł do klasyki psychologii. Rosenhan założył, że aby rozstrzygnąć, czy istnieją uniwersalne objawy konieczne do zdiagnozowania choroby psychicznej, można skierować normalnych, czyli ludzi, którzy nie cierpią na zaburzenia psychiczne, do szpitala psychiatrycznego. Pseudopacjenci na potrzeby eksperymentu mieli deklarować, że „słyszą głosy” oraz poddać się wszystkim procedurom diagnostycznym i regułom panującym w szpitalu, mieli także udawać, że przyjmują przepisane leki. Uczestnikami badania byli ochotnicy – psychiatrzy, psychologowie i studenci, którzy dobrowolnie zgłaszali się na izbę przyjęć szpitala i poza symulowaniem halucynac...