Trudności diagnostyczne przejawów przemocy seksualnej

Poważną przyczyną trudności diagnostycznych w rozpoznawaniu, czy dziecko jest czy też nie jest ofiarą wykorzystania seksualnego jest brak śladów specyficznych zarówno fizycznych, jak i psychicznych mogących jednoznacznie potwierdzać bądź wykluczać molestowanie seksualne. W przypadku wykorzystywania seksualnego dziecka nie ma ukrytych kamer, zostawionych odcisków palców, innych śladów, które mogłyby pomóc w wykryciu sprawcy. Często to jedynie małe dziecko, niedojrzałe, przestraszone, żeby rozmawiać na temat tego, co się stało, jest jedynym dowodem na istnienie przestępstwa. Dodatkowo, zgodnie z aktualnym stanowiskiem psychologów sądowych, ugruntowanym badaniami empirycznymi, nie istnieje typowy zestaw zachowań małoletniej ofiary przemocy seksualnej – „dziecka krzywdzonego”, oraz nie jest także możliwe jednoznaczne wskazanie oczekiwanych, spodziewanych, czy prawdopodobnych reakcji ofiary na sprawcę, bądź zachowań ofiary w obecności sprawcy, a tym samym bardzo trudne staje się wykluczenie bądź potwierdzenie faktu molestowania seksualnego wyłącznie na podstawie zachowań dzieci (ofiar) w obecności dorosłych (sprawców) (Kuehnle, 2002). Badania dowodzą bowiem, iż zachowanie małoletniej ofiary będzie zależało od wielu czynników. Przede wszystkim reakcja będzie uzależniona od tego, jaki był przebieg przemocy seksualnej, to znaczy, czy było to dla dziecka doświadczenie przykre, bolesne, związane z cierpieniem, czy może sprawca swoim zachowaniem nie sprawiał bólu ofierze, a wręcz przeciwnie – stymulował seksualnie ofiarę i doprowadzał ją do pobudzenia, ocenianego przez ofiarę jako przyjemne (Mannarion, Cohen, 1996; Masten, Best, Garmezy, 1990). Kolejna grupa czynników wpływających na późniejsze relacje sprawcy wiąże się z tym, jak długo ofiara doświadczała przemocy oraz jakie były przyczyny jej zakończenia. Istotny wpływ na relacje sprawcy i ofiary będą miały także okoliczności ujawnienia przestępstwa (czy było ono zgodne z wolą ofiary, czy doszło do niego wbrew jej woli) oraz to, co wydarzyło się po zakończeniu przemocy, i jaka była reakcja bezpośredniego otoczenia ofiary na fakt jej ujawnienia.

Wśród objawów psychicznych, które najczęściej ujawniane są przez dzieci będące ofiarami nadużycia, przeważają zwykle zaburzenia wynikające z konfliktu między rodzicami, a wśród głównych objawów zaburzeń przejawiających się w zachowaniu i wyróżniających dzieci, które doświadczyły molestowania seksualnego, wymienia się objawy PTSD (post-traumatic stress disorder) oraz seksualizację zachowania (Eliot, 1992, za Beisert, 2004). Z badań przeprowadzonych w Instytucie Ekspertyz Sądowych w 2004 r. (por. Jaśkiewicz-Obydzińska, Wach, 2007), wśród objawów niespecyficznych, które wskazywane są jako często występujące u dzieci molestowanych seksualnie, wymienia się zaburzenia koncentracji i uwagi, uogólniony lęk i regresja. U wielu dzieci stwierdza się ponadto silną koncentrację emocjonalną i poznawczą na konflikcie rodzinnym, niezaspokojenie podstawowych potrzeb psychicznych (opieki, oparcia, afiliacji i bezpieczeństwa), osłabienie mechanizmów radzenia sobie w sytuacjach trudnych, ograniczenie zainteresowania kontaktami społecznymi, tru...