Ekspozycja jako strategia terapeutyczna w leczeniu lęku i fobii w grupach młodzieżowych

Grupa zaburzeń lękowych obejmuje zaburzenia, których wspólnymi cechami są nadmierny lęk strach (fear), lęk (anxiety) oraz związane z nimi zaburzenia w zachowaniu (DSM-5, 2013). W terapii poznawczo-behawioralnej w pracy z lękiem często wykorzystuje się techniki ekspozycji, które zostaną szczegółowo omówione w poniższym artykule.

Według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób Medycznych do grupy zaburzeń lękowych należy zaliczyć:

F40–F48 Zaburzenia nerwicowe, związane ze stresem i pod postacią somatyczną Zaburzenia lękowe w postaci fobii (F40)

• agorafobia (F40.0)
• fobie społeczne (F40.1)
• specyficzne(izolowane) postaci fobii (F40.2)

Inne zaburzenia lękowe (F41)

• zaburzenia lękowe z napadami lęku (lęk paniczny) (F41.0)
• zaburzenia lękowe uogólnione (F41.1)
• zaburzenia depresyjne i lękowo-mieszane (F41.2)

Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne (F42)

Zaburzenia nerwicowe, związane ze stresem i pod postacią somatyczną (F40–F48)

• reakcja na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne (F43)
• zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne) (F44)
• zaburzenia występujące pod postacią somatyczną (F45)
• inne zaburzenia nerwicowe (F48)

Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie (F93)

• lęk przed separacją w dzieciństwie (F93.0)
• zaburzenie lękowe w postaci fobii w dzieciństwie (F93.1)
• lęk społeczny w dzieciństwie (F93.2)
• uogólnione zaburzenie lękowe w dzieciństwie(F93.80)

Mutyzm wybiórczy (F94.0)

Warto zwrócić uwagę, że w klasyfikacji DSM-5 zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne nie są zaliczane do grupy zaburzeń lękowych. W niniejszym artykule zostaną jednak omówione zgodnie z przynależnością do tej grupy wg klasyfikacji ICD-10.
W terapii poznawczo-behawioralnej wielu zaburzeń lękowych jedną z często stosowanych technik w pracy terapeutycznej z klienem jest ekspozycja (nominalnie jest ona techniką behawioralną). Jest ona wykorzystywana także w pracy z grupami młodzieżowymi.

A Popiel, E. Pragłowska jako cele techniki ekspozycji podają (Popiel, Pragłowska, 2008):

• zmniejszenie intensywności lęku,
• ograniczenie unikania jako strategii behawioralnej podtrzymującej zaburzenie lękowe,
• modyfikacja dysfunkcjonalnych przekonań dotyczących samej emocji lęku, jego trwania (np., że nigdy nie ustąpi lub będzie narastał w nieskończoność) i szkodliwości.

Technika ekspozycji ma za zadanie doprowadzić do habituacji lęku, czyli jego wygaszenia. Przy zaburzeniach lękowych nie dochodzi do habituacji ze względu na unikanie, które podejmują pacjenci, nie chcąc doświadczać trudnych dla nich przeżyć, nieprzyjemnych emocji (na czele z lękiem) oraz potencjalnej katastrofy lub porażki. Takie podejście prowadzi do narastania lęku i ...