Zjawisko rozwodu, jak pokazują liczne dane, z roku na rok staje się coraz powszechniejsze. Obecnie około 33 par na 100 rozwodzi się (dane z 2018 roku – wskaźnik ten utrzymuje się na podobnym poziomie w kolejnych latach). Wiele dzieci przychodzi na świat w związkach niesformalizowanych – około 25%. Trudno oszacować, do jak wielu rozstań dochodzi w takich formach bycia razem. Rośnie liczba dzieci wychowywanych w rodzinach niepełnych (najczęściej dziecko z matką), co – jak wskazują badania – jest znaczącym czynnikiem występowania licznych problemów emocjonalnych i problemów z zachowaniem.
Skala tego zjawiska sprawia, że w codziennej pracy wykonywanej przez pracownika socjalnego kluczowa jest wiedza na temat możliwych emocjonalnych problemów dzieci i młodzieży związanych z rozwodem rodziców, a także umiejętność odróżnienia reakcji mieszczących się w szeroko rozumianej normie od zachowań wskazujących na pogłębione zaburzenia. Celem niniejszego artykułu jest wskazanie na typowe problemy emocjonalne dzieci i młodzieży, będące skutkiem rozwodu na różnych etapach ich rozwoju oraz wskazanie na możliwości pomocy i wspierania dzieci w tej trudnej życiowo sytuacji.
POLECAMY
Dziecko w rodzinie – rola przywiązania
Podstawą rozumienia dalszych etapów rozwoju dziecka i nastolatka jest uwzględnienie roli najbliższego otoczenia w prawidłowym rozwoju. Dziecko przychodząc na świat jest bezbronne i całkowicie zależne od otoczenia – zarówno fizycznie, jak i psychicznie. Autor teorii przywiązania, psychiatra i psychoanalityk John Bowlby uważał, że dziecko rodzi się z biologiczną predyspozycją do wiązania się z opiekunem, realizując potrzeby bezpieczeństwa, bliskości i przetrwania. Reagując na potrzeby dziecka (matka lub inny opiekun) wytwarza z tym konkretnym dzieckiem szczególną więź, która ulega procesowi uwewnętrznienia – tworzy tzw. wewnętrzny model operacyjny. Bowlby wraz ze współpracownikami (M. Ainsworth) wyróżnił kilka typów przywiązania, zebranych w tabeli 1.
Typ przywiązania |
Opis |
Ufny, bezpieczny | Dziecko uspokaja się po powrocie matki, w sytuacji stresowej szuka wsparcia i opieki u innych; matka stanowi „bezpieczną bazę” |
Lękowo-unikający | W sytuacji nieobecności matki dziecko przejawia niewielkie objawy stresu, a po powrocie matki nie dąży do ponownej bliskości; matka niedostatecznie dobrze „dostrojona” do potrzeb dziecka; dziecko minimalizujące swoje potrzeby |
Lękowo-ambiwalentny | Silny stres w sytuacji rozłąki i brak uspokojenia się po powrocie opiekuna; zdenerwowanie, agresja; opiekun wpada w panikę, niestabilny, nadmiernie się przejmujący; dziecko pozostawione samo sobie ze swoim trudnymi stanami emocjonalnymi |
Zdezorganizowany | Dziecko poszukuje bliskości z matką w sposób chaotyczny, dziwaczny, nieadekwatny, w sytuacji stresu uruchamia procesy psychopatologiczne (np. dysocjację); opiekun, który stanowi bezpośrednie zagrożenie dla dziecka (przemoc, maltretowanie), brak bezpiecznej bazy, brak umiejętności samouspokojenia |
Każdy z opisanych stylów przywiązania ma na celu za wszelką cenę utrzymać relację przywiązaniową, nawet kosztem emocjonalnych trudności i problemów.
Co oznacza to w praktyce? Większość dzieci wychowywana w przewidywalnych, bezpiecznych środowiskach, z dostępnością opiekuna, który zwraca uwagę na ich stany wewnętrzne, prawidłowo je odzwierciedla i zaspokaja – wykształca bezpieczny styl przywiązania, który stanowi istotny „zasób” dla dalszego życia psychicznego jednostki.
Typ przywiązania a zdolność do radzenia sobie z sytuacją rozwodu
Dzieci wychowywane przez dostępnego, dającego poczucie oparcia opiekuna w sposób n...
Pozostałe 90% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów
- 10 wydań czasopisma "Doradca w Pomocy Społecznej"
- Dostęp do wszystkich archiwalnych artykułów w wersji online
- Pełen dostęp do archiwalnych numerów czasopisma w wersji elektronicznej
- ...i wiele więcej!