Zwrot świadczeń w praktyce

Zgodnie z ogólnymi zasadami ustawy z dnia 
12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j.: Dz. U. z 2018 r., poz. 1508 z późn. zm.), udzielanie świadczeń z pomocy społecznej ma charakter bezzwrotny i nieodpłatny. Zasady te jednak nie dotyczą sytuacji, w których świadczenie uzyskane zostało nienależnie albo też z mocy przepisów szczególnych ustawy przewidziana jest odpłatność za udzielone świadczenia niepieniężne lub też partycypacja podmiotów wskazanych w ustawie w tych opłatach.

Ustawa o pomocy społecznej w przepisie art. 6 pkt 16 definiuje nienależnie pobrane świadczenie jako świadczenie pieniężne uzyskane na podstawie przedstawionych nieprawdziwych informacji lub niepoinformowania o zmianie sytuacji materialnej lub osobistej. Postępowanie w przedmiocie ustalenia nienależnie pobranego świadczenia jest postępowaniem związanym z postępowaniem w przedmiocie przyznania świadczenia

z pomocy społecznej, w tym sensie, że jest konsekwencją uznania, iż wypłacone świadczenie zostało nienależnie pobrane. Badaniu w postępowaniu związanym z ustaleniem czy wypłacone świadczenie było świadczeniem nienależnie pobranym, w rozumieniu art. 6 pkt 16 ustawy o pomocy społecznej, podlega zatem fakt wcześniejszego wyeliminowania z obrotu prawnego decyzji przyznającej świadczenie z pomocy społecznej, jego wypłaty, wysokości tego świadczenia oraz przeprowadzenie dowodów pozwalających na uznanie bądź nie, że strona postępowania poinformowania była o okolicznościach, których wystąpienie spowoduje uznanie świadczenia za nienależnie pobrane.

Warunkiem wydania decyzji o zwrocie nienależnie pobranego świadczenia jest przede wszystkim uprzednie uchylenie lub zmiana decyzji, na podstawie której to świadczenie zostało przyznane. Dopóki decyzja taka nie jest ostateczna, brak jest podstaw do przyjęcia, że pobrane świadczenie na podstawie decyzji przyznającej to świadczenie jest świadczeniem nienależnym. Uznanie świadczenia za nienależne i nałożenie obowiązku jego zwrotu, bez uprzedniego wzruszenia decyzji przyznającej to świadczenie, prowadziłoby bowiem do sytuacji, w której w obrocie prawnym pozostawałyby dwie sprzeczne ze sobą decyzje administracyjne: jedna przyznająca świadczenie oraz druga nakładająca obowiązek jego zwrotu. Należy wskazać w tym miejscu, że przepis art. 106 ust. 5 ustawy o pomocy społecznej dopuszcza zmianę lub uchylenie decyzj...