Psychokryminalistyka, psychokryminologia czy psychologia sądowa? Meandry psychologii i nauk prawnych

Kryminalistyk czy kryminolog?

Wyjaśnienie, czym są psychokryminalistyka i psychokryminologia oraz czym się zajmują, należy jednak zacząć od podstaw, czyli od wskazania różnic między kryminalistyką i kryminologią.

Obie dyscypliny naukowe zaliczane są do nauk penalnych, a więc nauk zajmujących się różnymi aspektami przestępstwa i kary, podobnie jak np. prawo karne materialne i procesowe oraz medycyna sądowa. Szczegółowy przedmiot ich zainteresowania jest jednak odmienny.

Kryminalistyka to nauka o metodach rozpoznawania i wykrywania przestępstw oraz ich sprawców, udowadniania związków między przestępstwem a jego sprawcą oraz zapobiegania przestępczości (Hanausek 2009). Przywołana definicja obejmuje cztery funkcje, jakie kryminalistyka realizuje. Z dwiema jest szczególnie utożsamiana, mianowicie z funkcją wykrywczą (polegającą na ujawnianiu przestępstw i uzyskiwaniu informacji mających na celu wstępną indywidualizację jego sprawcy) i dowodową (polegającą na uzasadnianiu, z zachowaniem formalnych wymagań przewidzianych przepisami prawa, twierdzeń m.in. dotyczących faktu popełnienia przestępstwa, jego okoliczności, sposobu działania i motywacji sprawcy). Kryminalistyka pełni również funkcję rozpoznawczą, która polega na zdobywaniu i przetwarzaniu informacji potrzebnych do realizacji pozostałych funkcji kryminalistyki, i wreszcie profilaktyczną, polegającą na zapobieganiu popełnienia przestępstwa.

Kryminologia natomiast to nauka zajmująca się badaniem i gromadzeniem wiedzy na temat przestępstwa i przestępczości, sprawcy oraz ofiary przestępstwa, a także mechanizmów i instytucji społecznej kontroli służących zapobieganiu i reagowaniu na przestępczość (Błachut, Gaberle i Krajewski 2004). Wskazuje się, że kryminologia stawia sobie cztery cele:

• deskryptywny (opisanie wskazanych zjawisk),
• eksplanacyjny (wyjaśnianie ich przyczyn),
• prognostyczny (przewidywanie zjawisk w przyszłości),
• profilaktyczny (zapobieganie im).
   

Już analiza podstawowych definicji obu nauk wskazuje istotne różnice między nimi, choć niewątpliwie wzajemnie korzystają ze swoich ustaleń (np. nie sposób skutecznie wykrywać sprawców przestępstw, nie znając ich motywacji i przyczyn, dla których je popełniają). W dużym uprosz...