Jak zwiększyć efektywność terapii zajęciowej w domach pomocy społecznej?

Dużą zaletą terapii zajęciowej jest również kontakt z innymi osobami zmagającymi się z podobnymi problemami. Wsparcie grupy jest bardzo ważne, gdyż daje motywację i chęć do dalszej walki z problemami. Zajęcia poprawiają samopoczucie uczestników, podnoszą ich pewność siebie, a także pozwalają nawiązywać nowe relacje. Poprawiają również zdolności interpersonalne i ułatwiają wychodzenie do ludzi. Terapia zajęciowa niesie więc wiele korzyści i realnie wpływa na rozwój osób z niepełnosprawnościami, dając im możliwość osiągania celów w zakresie poprawiania sprawności psychicznej i fizycznej, zwiększenie uczestniczenia w życiu społecznym, zwiększenie zaradności oraz budowanie poczucia wartości.
W związku z niezaprzeczalnie korzystnym wpływem terapii zajęciowej na jej uczestników nie dziwi fakt, że nieustannie poszukuje się nowych pomysłów na zwiększenie jej efektywności, o czym traktuje niniejszy artykuł.

Terapia zajęciowa – definicja pojęcia

Na przestrzeni lat sformułowano wiele definicji pojęcia terapia zajęciowa.
 
Zgodnie z najczęściej cytowaną definicją Kazimiery Milanowskiej – terapia zajęciowa to „pewne określone czynności i praca o charakterze zajęć fizycznych lub umysłowych, zlecone przez lekarza, a prowadzone przez fachowców w danej dziedzinie, które mają na celu przywróceniu choremu sprawności fizycznej i psychicznej. Jest to więc leczenie za pomocą pracy i zajęcia”1. 

Zaskakująca jest pewna ogólnikowość tej definicji. Można byłoby się spodziewać, że autorka wskaże, jakie czynności i praca mają znaczenie terapeutyczne, jednak zakres działań terapeutycznych jest tak szeroki, że uwzględnienie ich wszystkich wymaga szerszego opracowania. Ważny jest również fakt, że jako działanie lecznicze terapia zajęciowa musi być dostosowana indywidualnie do podopiecznego. Inne czynności i praca sprawdzą się w przypadku osób młodych i względnie zdrowych, a inne w przypadku ludzi starszych i obarczonych wieloma schorzeniami.
W definicji na uwagę zasługuje również leczniczy charakter terapii zajęciowej. Wynika to z historii tej metody, a na gruncie polskim ze ścisłego powiązania terapii zajęciowej z rehabilitacją, zwłaszcza w pierwszych dziesięcioleciach jej stosowania. Zarówno Kazimiera Milanowska, jak i Wiktor Dega – prężny propagator terapii zajęciowej – byli specjalistami z zakresu rehabilitacji, a ich wkład naukowy odnosił się również do kompleksowego współdziałania wielu metod usprawniania pacjenta2. Zauważając wartość terapii zajęciowej w przywracaniu sprawności (m.in. bardziej precyzyjnych ruchów koniecznych w samodzielnym życiu), krzewili oni ideę szerokiego jej stosowania (na równi z rehabilitacją) w placówkach medycznych (w tym w sanatoriach), ośrodkach rehabilitacyjnych, szpitalach i klinikach3. Wykonywana przez pacjentów praca miała między innymi zwiększać zakresy ruchów, siłę mięśniową, poprawiać koordynację ruchów, zwiększać wydolność fizyczną oraz zapobiegać lub usuwać negatywne zmiany zachodzące w psychice w wyniku zaistniałej choroby4.
Aktualnie trudno jest szukać tak szerokiego zastosowania terapii zajęciowej w placówkach medycznych czy uzdrowiskowych. Leczenie szpitalne bywa krótkotrwałe. Dąży się do jak najkrótszego pobytu pacjenta na oddziale, przy czym brany jest pod uwagę zarówno czynnik ekonomiczny, jak i zdrowotny. Rozwój medycyny, nowoczesna farmakologia oraz dążenie do jak najszybszego pionizowania i usprawniania pacjenta przynosi olbrzymie korzyści nie tylko w sferze sprawności fizycznej, ale również w sferze psychiki. Skrócenie pobytu w szpitalu minimalizuje ryzyko rosnącej frustracji wynikającej z odizolowania od dotychczasowego środowiska życia. Dla przykładu nowoczesne metody stosowane przy złamaniach kości udowej pozwalają na uruchomienie pacjenta często już w pierwszej dobie po zabiegu, co sprzyja wcześniejszej sprawności ruchowej, zdolności do wykonywania czynności dnia codziennego i w efekcie zdolności do samodzielnej egzystencji5. 

Co ciekawe, obecnie zauważa się jednocześnie potrzebę kompleksowej opieki nad pacjentami szpitalnymi...