Diagnoza i leczenie koszmarów sennych

Definicja koszmarów sennych

Koszmary senne to marzenia senne, które powtarzają się, a śniący szczegółowo je pamięta i niezwykle silnie przeżywa. W ich wyniku dochodzi do przerwania snu. Tematy, które się w nich najczęściej pojawiają, dotyczą poważnego zagrożenia i często powracają lub pojawiają się podobne do nich przerażające wątki. Najczęściej obejmują sceny związane ze spadaniem, wypadkami na drodze, ucieczką przed zagrożeniem, katastrofami lotniczymi. Kiedy klient się przebudzi, jest od razu przytomny i zorientowany, jest też w stanie komunikować się z otoczeniem. Ze szczegółami pamięta, czego dotyczył koszmar, bezpośrednio po jego wystąpieniu oraz po upływie dnia.
Ważne cechy kliniczne koszmarów sennych, niezbędne do postawienia diagnozy wg ICD-10 (2007):

• Po przebudzeniu ze snu występuje szczegółowe i żywe wspomnienie przerażającego marzenia sennego, w którym dominują tematy zagrożenia bezpieczeństwa, życia lub samooceny. Przebudzenie może mieć miejsce w dowolnym okresie snu, ale zazwyczaj ma miejsce w drugiej jego części.
• Osoba po przebudzeniu z koszmaru jest w pełni przytomna i zorientowana.
• Klient przeżywa silny dystres w związku z występowaniem koszmarów i wynikających z nich zaburzeń snu.
• Wykluczone jest organiczne podłoże zaburzenia – stany neurologiczne, inne stany somatyczne, zaburzenia związane ze stosowaniem substancji psychoaktywnych lub używaniem leków.
   

Koszmary senne a inne zaburzenia psychiczne

Nawracające koszmary senne mogą stanowić objaw izolowany, jednak najczęściej są częścią obrazu klinicznego innych zaburzeń psychicznych (Akkaoui, Lejoyeux, d’Ortho, Geoffroy 2020):

• Najbardziej typowe są dla zespołu stresu pourazowego (PTSD), w którym stanowią jedno z kryteriów diagnostycznych.
• Podobnie jest w przypadku zespołu odstawiennego.
• Klienci zmagający się z zaburzeniami lękowymi, psychozą i depresją mogą również doświadczać koszmarów sennych.
• Dodatkowo bezsenność i koszmary senne często współwystępują ze sobą. Zależności między nimi przyjmują dwie postacie: pierwsza polega na cyklicznym występowaniu przerażających marzeń sennych, które utrudniają zasypianie i powodują wybudzenia, a druga objawia się tym, że osoba cierpiąca na bezsenność przeżywa dużo niepokoju oraz pobudzenia fizjologicznego zwłaszcza w porze nocnej, co może sprzyjać pojawianiu się koszmarów.