Odpłatność za DPS a członek rodziny za granicą

Problemy związane z ustalaniem odpłatności, do której zobowiązani są członkowie rodziny osoby umieszczanej bądź już umieszczonej w DPS, występowały od lat. Pomimo kilkukrotnej nowelizacji przepisów art. 61 ustawy o pomocy społecznej, nie udaje się tych problemów wyeliminować. Pomijając jednak kwestię nieprecyzyjnych przepisów czy kilku (często odmiennych) linii orzeczniczych sądów administracyjnych, które budzą wątpliwości OPS-ów obligowanych do ustalenia tej odpłatności, zasadniczą przyczyną problemów jest co innego. Przede wszystkim bowiem członkowie rodzin mieszkańców DPS-ów w wielu przypadkach nie poczuwają się w ogóle do tego, by w kosztach utrzymania swoich bliskich partycypować. Czasem wynika to z niewiedzy, że pobyt w DPS jest odpłatny, a ustawa do kręgu osób zobowiązanych do odpłatności za pobyt mieszkańca zalicza małżonka, zstępnych i wstępnych. Czasem spowodowane jest to przeświadczeniem, że to państwo (czyli my wszyscy) jest zobligowane do zapewnienia wszelkiej pomocy osobom wymagającym opieki. W każdym przypadku porażający z etycznego punktu widzenia jest fakt niebrania pod uwagę tego, że obowiązek zaopiekowania się osobą starszą, przewlekle chorą czy niepełnosprawną spoczywa przede wszystkim na członkach jej rodziny.
Tymczasem z przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wynika, że członkowie rodziny powinni wspierać się wzajemnie, a wsparcie to realizowane jest choćby przez obowiązek alimentacyjny. Natomiast 
art. 61 ustawy o pomocy społecznej oraz stanowiący jego dopełnienie art. 103 ust. 2 tej ustawy stanowią niejako odzwierciedlenie tego wsparcia, które członkom rodziny zapewnić należy (skoro nie ma możliwości bądź chęci sprawowania osobistej opieki). Przy czym i tak krąg członków rodziny zobowiązanych ustawą o pomocy społecznej do odpłatności za pobyt mieszkańca w DPS jest ograniczony w stosunku do obowiązku alimentacyjnego czy świadczeń alimentacyjnych określonych w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, z obowiązku odpłatności za DPS bowiem wyłączone jest rodzeństwo oraz osoby będące w relacji powinowactwa (ojczym/macocha–pasierb).
Przepisy art. 61 ustawy uległy w ostatnim czasie znaczącej zmianie (po nowelizacji obowiązującej od 4 października 2019 r.), której zasadniczym celem było umożliwienie OPS-om ustalenia odpłatności za pobyt mieszkańca w DPS od członków rodziny uchylających się od obowiązku wnoszenia odpłatności.

Kto ma obowiązek ponoszenia opłat za pobyt w DPS-ie?

Przypomnieć należy, że po myśli przepisów art. 61 ust. 1 i ust. 2 ustawy obowiązani do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej są w kolejności:

1. mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka – nie więcej jednak niż 70% dochodu mieszkańca,
2. małżonek, zstępni przed wstępnymi – zgodnie z umową zawartą w trybie art. 103 ust. 2:
   a) w przypadku osoby samotnie gospodarującej, jeżeli dochód jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, jednak kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% tego kryterium,
   b) w przypadku osoby w rodzinie, jeżeli posiadany dochód na osobę jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, z tym że kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie;
3. gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej – w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatami wnoszonymi przez osoby, o których mowa w pkt. 1 i 2
   – przy czym osoby i gmina określone w pkt. 2 i 3 nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność.

Zasady ustalania od