Nie wylać dziecka z kąpielą, czyli jak przygotować się do utworzenia Centrum Usług Społecznych? Cz. III

Zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych (Dz. U. z 2019 r., poz. 1818), zwana dalej ustawą o CUS, rada gminy może przyjąć, w drodze uchwały, program usług społecznych, określający usługi społeczne wynikające z potrzeb wspólnoty samorządowej. Uchwała o przyjęciu programu stanowi akt prawa miejscowego. Będzie zatem podlegała ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym po myśli art. 13 pkt 2 ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (t.j.: Dz. U. z 2019 r., poz. 1461). Rada może przyjąć więcej niż jeden program usług społecznych. Adresatami usług społecznych określonych w programie mogą być osoby, rodziny, grupy społeczne, grupy mieszkańców o określonych potrzebach lub ogół mieszkańców (art. 5 ust. 1 ustawy).
Zgodnie z art. 4 ust. 4 ustawy, opracowywanie, przyjmowanie, realizowanie i ocena programów usług społecznych należy do zadań własnych gminy o charakterze fakultatywnym – gmina ma zatem dowolność w tym zakresie. Jednakże – w naszej ocenie – utworzenie CUS i nieprzyjęcie programu usług społecznych oferujących usługi spoza katalogu dziś już świadczonych na podstawie przepisów różnych ustaw oznaczać będzie, że niewypełnione zostało jedno z założeń twórców ustawy, tj. stworzenie katalogu usług wychodzących poza ramy dotąd świadczonych w ramach kompetencji ustawowych poszczególnych instytucji. To właśnie program usług społecznych daje gminom możliwość określenia w uchwale przesłanek uzyskiwania przez członków wspólnoty samorządowej dodatkowych, w stosunku do wynikających z aktów hierarchicznie wyższych (zwłaszcza ustaw), usług społecznych. Przy czym przez usługi dodatkowe – zgodnie z uzasadnieniem ustawy – należy rozumieć zarówno usługi społeczne nieprzewidziane w innych aktach normatywnych, jak i usługi społeczne o zakresie szerszym, aniżeli wynika to z innych aktów normatywnych. Należy podkreślić, iż program usług społecznych umożliwiał będzie przyznawanie usług społecznych obok usług społecznych wynikających z innych aktów normatywnych (ponad te usługi), a nie zamiast nich.1

Diagnoza potrzeb

Opracowanie programu wymagać będzie podjęcia działań wstępnych, bowiem przy opracowywaniu programu usług społecznych gmina bierze pod uwagę diagnozę potrzeb i potencjału wspólnoty samorządowej w zakresie usług społecznych, opracowaną przez CUS (art. 5 ust. 2 ustawy). Z kolei opracowanie takiej diagnozy dokonywane jest przez CUS na podstawie rozeznania potrzeb i potencjału wspólnoty samorządowej w zakresie usług społecznych (art. 21 ust. 1 ustawy) (ryc. 1.). 
 

Warto zaznaczyć, że rozeznanie potrzeb i potencjału wspólnoty jest również niezbędne do opracowania przez CUS planu organizowania społeczności lokalnej.
Po myśli art. 21 ust. 3 ustawy – diagnoza potrzeb i potencjału zawiera w szczególności informacje dotyczące potrzeb wspólnoty samorządowej w zakresie usług społecznych oraz informacje dotyczące jednostek organizacyjnych gminy, organizacji pozarządowych i podmiotów działających na podstawie ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, oraz osób fizycznych i prawnych, wykonujących usługi z zakresu, o którym mowa w art. 2 ust. 1, na obszarze działania centrum wraz ze wskazaniem wykonywanych przez nie usług. Jest to wiedza niezbędna do realizacji jednego z założeń ustawy, zgodnie z którym bardzo istotna przy realizacji usług społecznych jest współpraca międzysektorowa, a szczególnie z trzecim sektorem2. Diagnoza jest przekazywana wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta) oraz radzie gminy. Przed przekazaniem diagnozy, CUS przeprowadza konsultacje diagnozy ze wspólnotą samorządową.

Właściwa diagnoza

Podkreślałyśmy już w poprzednich artykułach rolę, jaką powinna odegrać w opracowaniu programu usług społecznych prawidłowo postawiona diagnoza. W dalszej części artykułu przedstawiamy parę praktycznych (mamy nadzieję) uwag w tym zakresie.
Przy planowaniu diagnozy warto...