Zmiany w prawie pracy (cz. I)

Aktualnie procedowane są dwie obszerne zmiany do Kodeksu pracy. Objęte pierwszym projektem nowelizacji (druk sejmowy nr 2335) zmiany dotyczą dwóch obszarów – kontroli trzeźwości pracowników oraz pracy zdalnej. Przed skierowaniem projektu do Sejmu w tym zakresie przeprowadzone zostały liczne konsultacje zarówno z organizacjami pracodawców, jak i związkami zawodowymi.

1. Kontrola trzeźwości

Zaproponowane w nowelizacji regulacje wprowadzone do Kodeksu pracy (k.p.) umożliwiają pracodawcom wprowadzenie prewencyjnej kontroli pracowników na obecność w ich organizmach alkoholu lub środków działających podobnie.
Dotychczas przepisy Kodeksu pracy nie przewidywały rozwiązania umożliwiającego przeprowadzanie takiej kontroli. W zakresie kontroli trzeźwości elementy takich regulacji zawarte są w ustawie z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1119 z późn. zm.), której zmiana również przewidziana została w omawianej nowelizacji. Obowiązujący dotychczas art. 17 ust. 1 tej ustawy stanowi, że kierownik zakładu pracy lub osoba przez niego upoważniona mają obowiązek niedopuszczenia do pracy pracownika, jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie, że stawił się on do pracy w stanie po użyciu alkoholu albo spożywał alkohol w czasie pracy. Okoliczności stanowiące podstawę decyzji powinny być podane pracownikowi do wiadomości. 
Z kolei zgodnie z art. 17 ust. 3 tej ustawy, stan trzeźwości pracowników można sprawdzać tylko w sytuacji, gdy łącznie są spełnione dwa warunki: 

• Na żądanie kierownika zakładu pracy, osoby przez niego upoważnionej, a także na żądanie pracownika, o którym mowa w ust. 1, badanie stanu trzeźwości pracownika przeprowadza uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego. 
• Zabiegu pobrania krwi dokonuje osoba posiadająca odpowiednie kwalifikacje zawodowe. 
• Do badania stanu trzeźwości stosuje się przepisy, wydane na podstawie art. 47 ust. 2. W odniesieniu natomiast do procedur kontroli pracowników na obecność w organizmie środków działających podobnie do alkoholu (np. środków odurzających) – w polskim systemie prawnym nie istnieją w ogóle takie regulacje. Nie zawiera ich w szczególności ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2050 z późn. zm.).

Zdaniem projektodawcy (MRiPS) brak możliwości weryfikacji, czy pracownik nie znajduje się pod wpływem substancji lub środka negatywnie wpływającego na jego zdolność psychofizyczną – w odniesieniu do pewnych grup pracowników – może zagrażać zdrowiu i życiu zarówno samego pracownika znajdującego się pod wpływem takich substancji czy środków, jak i jego współpracowników, ale również osób trzecich, a w niektórych przypadkach także mieniu, które może zostać uszkodzone bądź zniszczone, co może pociągać za sobą poważne skutki finansowe w szczególności dla pracodawcy. W skrajnych przypadkach może również doprowadzić do śmierci pracownika lub innych osób.

Jednocześnie zważyć należy, że obowiązek zachowania trzeźwości w pracy należy do podstawowych obowiązków pracowniczych, o czym świadczy choćby przewidziana w art. 108 § 2 k.p. odpowiedzialność porządkowa pracownika (za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy – pracodawca może również stosować karę pieniężną) czy odpowiedzialność karna na podstawie art. 44 ww. ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi bądź na podstawie art.70 § 2 Kodeksu wykroczeń.

Dodane do k.p. przepisy art. 221c–221h uregulują w sposób kompleksowy możliwość sprawdzenia, czy pracownik znajduje się w stanie umożliwiającym wykonanie pracy zgodnie z wymaganiami psychofizycznymi i postępowanie w razie stwierdzenia, że pracownika do pracy dopuścić nie można.

Kontrola na obecność alkoholu w organizmie

Zgodnie z tymi regulacjami, jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrony mienia, pracodawca może wprowadzić kontrolę trzeźwości pracowników. Pomimo postulatów ze strony niektórych organizacji w trakcie publicznych konsultacji projektodawca nie wyraził woli wyszczególnienia w akcie powszechnie obowiązującym, o jakie konkretnie grupy pracowników chodzi – stwierdzając, że byłoby ich zbyt dużo, aby wszystkie te grupy szczegółowo wymieniać.
Ko...