Zmiany w postępowaniu egzekucyjnym w administracji

Istotne zmiany do ww. postępowań wprowadziła ustawa z dnia 11 września 2019 r. o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 r., poz. 2070), w tym na przykład do postępowań zmierzających do wyegzekwowania nienależnie pobranych świadczeń w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j.: Dz. U. z 2020 r., poz. 111) oraz innych ustaw przewidujących prowadzenie egzekucji administracyjnej w takich sytuacjach.

Tytułem wstępu należy wskazać, że już od wejścia w życie nowelizacji ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, wynikającej z art. 39 pkt 5 ustawy z dnia 10 lipca 2015 r. o administracji podatkowej (Dz. U. z 2015 r., poz. 1269) – tj. od dnia 1 stycznia 2016 r. – właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego może upoważnić kierownika nieposiadającej osobowości prawnej jednostki organizacyjnej tej jednostki samorządu terytorialnego do wykonywania w jego imieniu praw i obowiązków wierzyciela. Na wniosek kierownika upoważnienie może być udzielone również pracownikowi tej jednostki.

Przechodząc do obecnej nowelizacji, na wstępie należy wskazać, że zasadniczym celem zmian w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji było uproszczenie procedur administracyjnych obowiązujących w egzekucji administracyjnej.

Zmiany

Pierwsza zasadnicza zmiana dotyczy wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Zgodnie z przepisem art. 26 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, organ egzekucyjny wszczyna egzekucję administracyjną na wniosek wierzyciela i na podstawie wystawionego przez niego tytułu wykonawczego, sporządzonego według ustalonego wzoru (określa go Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 25 maja 2020 r. w sprawie wzorów tytułów wykonawczych stosowanych w egzekucji administracyjnej – Dz. U. z 2020 r., poz. 968). Znowelizowany przepis art. 26 § 1c ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji stanowi obecnie, że wnioski egzekucyjne i tytuły wykonawcze przekazuje się do organu egzekucyjnego:

1. drogą elektroniczną – przy wykorzystaniu systemu teleinformatycznego albo z użyciem środków komunikacji elektronicznej;
2. przez operatora pocztowego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. Prawo pocztowe (Dz. U. z 2020 r., poz. 1041) przez swoich pracowników oraz inne upoważnione osoby lub organy – jeżeli z przyczyn technicznych nie jest możliwa droga elektroniczna.

Zasadą będzie więc obecnie przekazywanie wniosków egzekucyjnych i tytułów wykonawczych w formie elektronicznej.

Zgodnie z nowym przepisem art. 26 § 1e ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, wierzyciel przekazywać będzie organowi egzekucyjnemu wraz z wnioskiem egzekucyjnym i tytułem wykonawczym informację dotyczącą:

1. posiadanego przez zobowiązanego składnika majątkowego lub źródła jego dochodu – w przypadku gdy są znane wierzycielowi;
2. majątku zobowiązanego lub większej jego części znajdującego się na terenie działania organu egzekucyjnego;
3. siedziby lub miejsca zamieszkania dłużnika zobowiązanego, który jest obciążony prawem majątkowym względem zobowiązanego;
4. daty wysłania przez centralne biuro łącznikowe wniosku o udzielenie informacji lub powiadomienie do państwa członkowskiego lub państwa trzeciego oraz numeru referencyjnego tego wniosku – w przypadku wystąpienia o udzielenie pomocy, o której mowa w przepisach o wzajemnej pomocy;
5. ujawnionego po umorzeniu postępowania egzekucyjnego składnika majątkowego lub źródła dochodu zobowiązanego oraz numeru i daty wydania postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego – w przypadku wystąpienia z wnioskiem o ponowne wszczęcie egzekucji administracyjnej;
6. imienia i nazwiska oraz adresu do korespondencji przedstawiciela ustawowego zobowiązanego;
7. 7mienia i nazwiska oraz adresu do korespondencji opiekuna albo kuratora zobowiązanego – w przypadku ustanowienia opieki albo kurateli dla zobowiązanego;
8. imienia i nazwiska oraz adresu do korespondencji zarządcy przedsiębiorstwa w spadku – w przypadku działania zarządcy przedsiębiorstwa w spadku; – przy czym zgodnie z nowym przepisem art. 26 § 1f ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji – informacje powyższe, przekazywane mają być, co do zasady, w formie elektronicznej.

Przesyłanie upomnienia

Obok wymienionej zmiany nowelizacja przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji obejmie kwestie związane z przesyłaniem zobowiązanemu upomnienia. W dotychczasowym stanie prawnym, zgodnie z przepisem art. 15 § 1 ww. ustawy, egzekucja administracyjna może być wszczęta, jeżeli wierzyciel, po upływie terminu do wykonania przez zobowiązanego obowiązku, przesłał mu pisemne upomnienie, zawierające wezwanie do wykonania obowiązku z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego, chyba że przepisy szczególne inaczej stanowią. Postępowanie egzekucyjne może być wszczęte dopiero po upływie 7 dni od dnia doręczenia tego upomnienia. 

Informacyjne obowiązki wierzyciela

Kolejną zmianą wynikającą z nowelizacji przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji jest zmiana polegająca na dodaniu przepisu art. 32aa – nakładająca na wierzyciela obowiązki informacyjne w związku z prowadzonym przez organ egzekucyjny postępowaniem. Zgodnie z przywołanym tu przepisem, wierzyciel ma obecnie obowiązek zawiadomienia organu egzekucyjnego o:

1. zmianie wysokości należności pieniężnej objętej tytułem wykonawczym wynikającej z jej wygaśnięcia w całości albo w części, w szczególności, gdy wygaśnięcie jest wynikiem:
   • wyegzekwowania należności pieniężnej przez inny organ egzekucyjny,
   • korekty dokumentu, o którym mowa w art. 3a § 1 ww. ustawy (dotyczącym np. zobowiązania podatkowego, należności celnej, składek na ubezpieczenie społeczne, opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, daniny solidarnościowej), powodującej zmniejszenie wysokości należności pieniężnej,
   • przedawnienia należności pieniężnej,
   • zapłaty wierzycielowi należności pieniężnej;
2. zdarzeniu powodującym zawieszenie lub umorzenie postępowania egzekucyjnego;
3. zdarzeniu powodującym ustanie przyczyny zawieszenia postępowania egzekucyjnego;
4. okresie, za który nie nalicza się odsetek z tytułu niezapłacenia w terminie należności pieniężnej, w wyniku zdarzenia zaistniałego po dniu wystawienia tytułu wykonawczego;
5. uzyskanej informacji o składniku majątkowym lub źródle dochodu zobowiązanego;
6. zobowiązanym w zakresie niezbędnym do prowadzenia egzekucji administracyjnej, a w przypadku.

Kolejne zmiany

Podstawą zarzutu w sprawie egzekucji administracyjnej może być (art. 33 § 2 ustawy):

1. nieistnienie obowiązku;
2. określenie obowiązku niezgodnie z treścią obowiązku wynikającego z:
   • orzeczenia, o którym mowa w art. 3 i art. 4 – np. obowiązków, które wynikają z decyzji, postanowień;
   • dokumentu, o którym mowa w art. 3 a § 1 ww. ustawy,
   • przepisu prawa, jeżeli obowiązek wynika bezpośrednio z tego przepisu;
3. błąd co do zobowiązanego;
4. brak uprzedniego doręczenia zobowiązanemu upomnienia, jeżeli jest wymagane;
5. wygaśnięcie obowiązku w całości albo w części;
6. brak wymagalności obowiązku w przypadku:
   • odroczenia terminu wykonania obowiązku,
   • rozłożenia na raty spłaty należności pieniężnej,
   • wystąpienia innej przyczyny niż określona w lit. a i b.

Zgodnie ze znowelizowanym art. 35 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, wniesienie przez zobowiązanego zarzutu w sprawie egzekucji administracyjnej, nie później niż w terminie 7 dni od dnia doręczenia odpisu tytułu wykonawczego, zawiesza postępowanie egzekucyjne w całości albo w części z dniem doręczenia tego zarzutu organowi egzekucyjnemu do czasu zawiadomienia tego organu o wydaniu ostatecznego postanowienia w sprawie tego zarzutu.

Zgodnie z przepisem art. 33 § 5 ww. ustawy, zarzut w sprawie egzekucji administracyjnej wnoszony będzie mógł być nie później niż:

1. w terminie 30 dni od dnia wyegzekwowania w całości obowiązku, kosztów upomnienia i kosztów egzekucyjnych;
2. do dnia wykonania w całości obowiązku o charakterze niepieniężnym lub zapłaty w całości należności pieniężnej, odsetek z tytułu niezapłacenia jej w terminie, kosztów upomnienia i kosztów egzekucyjnych;
3. w terminie 7 dni od dnia doręczenia zobowiązanemu postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego w całości albo w części.

Zgodnie ze znowelizowanym przepisem art. 34 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, organ egzekucyjny niezwłocznie przekaże wierzycielowi zarzut w sprawie egzekucji administracyjnej. W następstwie powyższego, zgodnie z przepisem art. 33 § 2 ww. ustawy, wierzyciel zobligowany będzie do wydania postanowienia, w którym:

1. oddali zarzut w sprawie egzekucji administracyjnej;
2. uzna zarzut w sprawie egzekucji administracyjnej:
   1. w całości,
   2. w części i w pozostałym zakresie oddali ten zarzut;
3. stwierdzi niedopuszczalność zarzutu w sprawie egzekucji administracyjnej, jeżeli:
   1. zarzut jest albo był przedmiotem rozpatrzenia w odrębnym postępowaniu podatkowym, administracyjnym lub sądowym,
   2. zobowiązany kwestionuje w całości albo w części wymagalność należności pieniężnej z uwagi na jej wysokość ustaloną lub określoną w orzeczeniu, od którego przysługuje środek zaskarżenia.

Zgodnie z przepisem art. 33 § 3 ww. ustawy, na postanowienie w sprawie zarzutu w sprawie egzekucji administracyjnej przysługuje obecnie zażalenie.

W razie niewykonania powyższego obowiązku zawiadomienia, doręczenie pisma wierzyciela lub organu egzekucyjnego pod dotychczasowym adresem będzie skuteczne. O obowiązku zawiadomienia, oraz o skutkach jego niewykonania poucza się zobowiązanego, doręczając mu odpowiednio upomnienie lub odpis tytułu wykonawczego (nowy art. 36 § 4 ww. ustawy).

W zależności od wydanego postanowie...