Umieszczenie w DPS osoby z zaburzeniami psychicznymi – wybrane aspekty prawne w orzecznictwie sądów administracyjnych

Zgodnie z treścią art. 54 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej prawo do umieszczenia w domu pomocy społecznej przysługuje osobie wymagającej całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, niemogącej samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu, której nie można zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych. W stosunku do takiej osoby OPS/CUS prowadzi postępowanie administracyjne w kierunku zbadania, czy przesłanki wskazane w tym przepisie istnieją, a po ich stwierdzeniu – gromadzi wymagane dokumenty (o których mowa w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 sierpnia 2012 r. w sprawie domów pomocy społecznej) w celu wydania decyzji kierującej, a następnie – już przez PCPR – decyzji umieszczającej w konkretnym DPS właściwego typu.
Regułą w tym postępowaniu jest działanie na wniosek lub za zgodą osoby kierowanej, co wynika choćby z zapisów art. 54 ust. 2 i 2a ustawy czy § 8 ust. 1 pkt 1 wspomnianego powyżej rozporządzenia w sprawie domów pomocy społecznej. Co prawda w ustawie o pomocy społecznej istnieją regulacje zmierzające do przymusowego umieszczenia w DPS – art. 54 ust. 4 – zgodnie z którymi w przypadku, gdy osoba bezwzględnie wymagająca pomocy lub jej przedstawiciel ustawowy nie wyrażają zgody na umieszczenie w domu pomocy społecznej bądź po umieszczeniu wycofają swoją zgodę, OPS/CUS lub dom pomocy społecznej są obowiązane do zawiadomienia o tym właściwego sądu, a jeżeli osoba taka nie ma przedstawiciela ustawowego lub opiekuna – prokuratora. Jednak w odniesieniu do osoby chorej psychicznie lub upośledzonej umysłowo przechodzi się na grunt innych przepisów, a mianowicie ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. z 2020 r., poz.685 z późn. zm.) – por. wyrok WSA w Gliwicach z dnia 8 stycznia 2020 r. sygn. akt II SA/Gl 1179/19.

Przesłanki przyjęcia do DPS w trybie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego

Zgodnie z art. 38 ust. 1 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego osoba, która wskutek choroby psychicznej lub upośledzenia umysłowego nie jest zdolna do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych i nie ma możliwości korzystania z opieki innych osób oraz potrzebuje stałej opieki i pielęgnacji, lecz nie wymaga leczenia szpitalnego, może być za jej zgodą lub zgodą jej przedstawiciela ust...